Fot. nadesłane Na pytania naszych Czytelników odpowiadała Anna Stellmacher z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy.
Ile można dostać od pracodawcy? Na jakich zasadach? Czy potrzebny jest wniosek? Te pytania dominowały podczas naszego dyżuru.
Na pytania odpowiadała i wątpliwości wyjaśniała Anna Stellmacher, młodszy specjalista w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Bydgoszczy.
1.Od stycznia pracuję w prywatnej firmie. Pytałem kolegów, czy szef wypłaca „wczasy pod gruszą”. Usłyszałem, że nie ma takiego obowiązku. Czy to prawda?
Tak. „Wczasy pod gruszą” to dopłata do wypoczynku pracownika realizowana zazwyczaj w ramach Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS ).
Istnieje on w firmach, które zatrudniają przynajmniej 20 pracowników i w których nie zrezygnowano z jego utworzenia. Wyjątek stanowią pracodawcy prowadzący działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych, którzy nie mogą zrezygnować z tworzenia Funduszu.
Pracodawca u którego funkcjonuje ZFŚS, może część z jego środków przeznaczyć na dofinansowanie wypoczynku pracowników na zasadach, jakie określi w regulaminie Funduszu.
Pracodawca nie ma obowiązku wypłacania tego świadczenia z ZFŚS. Może środki z Funduszu przeznaczać na inne formy dofinansowań. Jeżeli jednak już zdecydował się na dofinansowanie wypoczynku pracowników, to zasady tych dofinansowań określone są w regulaminie ZFŚS.
2. Czy przepisy regulują, ile wynoszą „wczasy pod gruszą”. W mojej firmie to ok. 200-300 zł, a kolega dostaje co najmniej 800 zł?
Zasady przyznawania dofinansowania w tej formie musi określać regulamin Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Przyznawanie świadczeń z ZFŚS powinno być oparte na kryteriach socjalnych. Innymi słowy, świadczeń socjalnych nie można przyznawać według zasady ,,wszystkim po równo”. Trzeba różnicować dostęp do nich lub ich wysokość w zależności od kryteriów socjalnych, czyli od sytuacji rodzinnej, życiowej i materialnej pracownika. Jest to zasada obowiązkowa i wynika ona wprost z przepisów prawa.
Pracodawca określając w regulaminie zasady przyznawania świadczeń z funduszu nie może przyjąć, iż będzie je różnicował w zależności od etatu, na jakim pracownik jest zatrudniony, zakładowego stażu pracy pracownika lub też w zależności od rodzaju umowy, jaka łączy pracownika z pracodawcą. Jedynym kryterium, jakie zgodnie z prze-pisami ustawy pracodawca może stosować rozdzielając świadczenia z funduszu, jest kryterium socjalne.
Tak więc nie wszyscy dostaną tyle samo w ramach „wczasów pod gruszą”. Najwięcej wpłynie na konto tych, którzy zarabiają najmniej oraz tych, których sytuacja materialna jest najtrudniejsza.
3. Czy wszyscy pracodawcy mają obowiązek dofinansowywania letniego wypoczynku dzieci pracowników?
Dofinansowanie do wypoczynku jest jednym z najczęściej przyznawanych świadczeń z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Tworzą go, co do zasady, pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty (choć pod pewnymi warunkami mogą z niego zrezygnować). Jeśli pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty może, ale nie musi, tworzyć ZFŚS.
Ustawodawca nie narzuca pracodawcy żadnych szczegółowych zasad przyznawania tego świadczenia. Obowiązuje w tym przypadku zasada ustawowa o zachowaniu kryterium socjalnego. Natomiast pozostałe warunki określa pracodawca w treści regulaminu.
4. Czy trzeba składać wniosek o wczasy pod gruszą, czy też są one wypłacane z automatu?
Wszystko zależy od zapisu w regulaminie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Najczęściej o wypłatę ,,wczasów pod gruszą” pracownik występuje składając wniosek. Przesłanką nabycia dopłaty do takich wczasów może być np. skorzystanie z co najmniej 14-dniowego wypoczynku.
Nie jest to jednak obowiązek i warunkiem może być również np. skorzystanie z co najmniej 7 dni wypoczynku, bowiem ustawa wprost tego nie reguluje, w przeciwieństwie do świadczenia urlopowego.
5.Pracuję na umowę zlecenie. Czy należą mi się jakieś pieniądze na urlop? Mam tutaj na myśli także letni wypoczynek moich dzieci. Syn ma 8 lat, a córka 11.
Zgodnie z ustawą o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych, osobami uprawnionymi do korzystania z Funduszu są pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści - byli pracownicy i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie prawo korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z Funduszu.
W praktyce oznacza to, że pracodawca nie może wyłączyć tych osób z listy uprawnionych. Dozwolone jest jednak powiększenie tej grupy osób o inne osoby, którym pracodawca w regulaminie przyznał prawo do korzystania ze środków Funduszu. Najczęściej pracodawcy poszerzają krąg uprawnionych o pracowników tymczasowych i zleceniobiorców.
Wykaz osób mogących korzystać ze środków finansowych Funduszu powinien być wskazany w wewnętrznym regulaminie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych.
6.Nasz pracodawca zdecydował, że będzie wypłacał świadczenie urlopowe po powrocie pracownika z 14-dniowego wypoczynku. Czy może tak postąpić?
Nie. Przepisy ustawy o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych jasno wskazują, że wypłata świadczenia urlopowego następuje nie później niż w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu przez pracownika.
7.Czy w przypadku, gdy regulamin funduszu socjalnego ustala inne kryteria niż socjalne pracownik może go zaskarżyć do Inspekcji Pracy?
Tak. W zakresie prawidłowości gospodarowania środkami Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych pod kątem zgodności z przepisami ustawy można złożyć skargę do PIP. Zapisy regulaminu Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych nie mogą być sprzeczne z ustawą o ZFŚS. Regulamin nie może wyłączać z kręgu uprawnionych do ubiegania się o świadczenia osób, które prawo do tego mają zagwarantowane w ustawie lub określać innych niż socjalne kryteriów przyznawania i ustalania świadczeń z ZFŚS. Postanowienia regulaminu ZFŚS, które są niezgodne z przepisami ustawy, nie obowiązują.
Jeśli jednak pracodawca stosuje sprzeczny z ustawą regulamin, pracownik może złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy. Prawidłowość wykorzystywania środków z ZFŚS podlega bowiem kontroli Inspekcji Pracy.
8. Jestem zatrudniona w dwóch miejscach. Czy w takim razie należą mi się świadczenia z Funduszu od każdego pracodawcy. Czy też muszę wskazać tego podstawowego?
Pracownik ma prawo korzystać z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych u każdego pracodawcy. Nie ma konieczności wskazywania przez niego podstawowego miejsca zatrudnienia. A wszystko dlatego, że ustawa o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych nie zawiera żadnych regulacji ograniczających prawo do korzystania z Funduszu w przypadku równoległego zatrudnienia u kilku pracodawców. A zatem regulamin Funduszu nie może też ich zawierać.
W praktyce jednak równoległe zatrudnienie i możliwość korzystania z kilku funduszy socjalnych może być brana pod uwagę podczas przyznawania świadczeń z funduszu jako element oceny sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej (choćby do oceny osiąganych dochodów). Trzeba jednak uważać. Może się bowiem zdarzyć, że pracownik zatrudniony u kilku pracodawców i korzystający z kilku funduszy może być w gorszej sytuacji od innych pracowników, którzy nie mają takiej możliwości.
9.Regulamin Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych w mojej firmie określa widełki dochodu na członka rodziny, od których uzależnia się przyznanie i wysokość dopłaty do wypoczynku. Każdy pracownik podaje swój dochód, czyli składa tzw. oświadczenie. Czy mogę domagać się, aby wszyscy pracownicy udokumentowali swój dochód?
Tak. Ma pan takie prawo. Może się pan domagać, by pracownicy dokumentowali swoje dochody np. za pomocą PIT-a, jeżeli w regulaminie pracy zamieszczono stosowne zapisy.
Warto podkreślić, że jeśli pracownik odmówi udokumentowania swoich dochodów w celu ustalenia prawa do świadczeń z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych oraz ich wysokości, może spotkać się z odmową ich przyznania.