Zamierzasz przejść na emeryturę? Wystrzegaj się czerwca. Przejdż na nią w maju lub poczekaj do lipca
Osoby, które w najbliższych miesiącach osiągną wiek emerytalny i zamierzają wystąpić o emeryturę, powinny mieć na uwadze, aby nie występować z wnioskiem do ZUS w czerwcu, tylko wcześniej lub później. Jeśli nie posłuchają naszej rady, przyznane im w czerwcu świadczenie będzie sporo niższe od emerytury po raz pierwszy wypłaconej na przykład w maju lub lipcu.
Skąd się wzięła ta emerytalna osobliwość czerwca, która zaprzecza ogólnej zasadzie reformy emerytalnej, że im dłuższe zbieranie składek, tym wyższy kapitał emerytalny? Z przyjętego mechanizmu waloryzacji składek i kapitału początkowego. Przypomnijmy zatem, na czym polega ta waloryzacja i jakie są jej konsekwencje.
1 czerwca - ważna data
Waloryzacja składek (i analogicznie kapitału) polega na pomnożeniu zgromadzonych na koncie ubezpieczonego w ZUS składek na ubezpieczenie emerytalne przez wskaźnik waloryzacji. Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana, powiększona o kwoty z tytułu wcześniejszych waloryzacji. Waloryzacja składek przeprowadzana jest corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku.
Roczny wskaźnik waloryzacji składek zależy od wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku (w przypadku wskaźnika kwartalnego brane są pod uwagę ceny kwartalne). Drugim czynnikiem, od którego zależy wskaźnik waloryzacji, jest tzw. realny przypis składek w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji, który z kolei jest pochodną m.in. wzrostu płac i liczby ubezpieczonych. Innymi słowy, wskaźnik waloryzacji składek emerytalnych zależy nie tylko od stopy inflacji, ale także od sumy wpłaconych składek przez wszystkich zobowiązanych do tego ubezpieczonych pracowników.
Roczne wskaźniki waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne są ogłaszane do 25 maja każdego roku przez ministra pracy.
Waloryzacja kwartalna
Dla nas najważniejsze jest jednak to, że w przypadku, gdy ubezpieczony zamierza przejść na emeryturę, składając w tym celu wniosek do ZUS i Zakład musi ustalić wysokość jego świadczenia, uwzględniana jest również waloryzacja kwartalna składek.
Dokładniej rzecz biorąc, kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną, jest dodatkowo waloryzowana kwartalnie na specjalnych zasadach. Omówienie tych zasad pominiemy, gdyż jest to skomplikowana materia.
Istotny brak
Osobliwość czerwca wynika z braku waloryzacji kwartalnej. Innymi słowy, emerytury przyznane na wniosek złożony w czerwcu pozbawione są ważnego, dodatkowego składnika, który - i tu kryje się niespodzianka - nie jest wcale tak mało istotny, jak mogłoby się z pozoru wydawać. Jeszcze większą niespodziankę może sprawić Czytelnikowi fakt, że waloryzacje kwartalne różnią się od siebie wysokością i najwyższa jest zawsze waloryzacja za I kwartał, którą uwzględnia się w III kwartale (szczegóły poniżej).
Dlaczego? Przypomnijmy sobie, że waloryzacja składek zależy m.in. od tzw. przypisu składek. I otóż w I kwartale każdego roku wzrost przypisu składek w stosunku do czwartego kwartału poprzedniego roku jest znacznie wyższy niż w pozostałych kwartałach.
Ale to nie koniec niespodzianek. Okazuje się, że iloczyn waloryzacji kwartalnych za cztery kwartały jest sporo wyższy od waloryzacji rocznej za ten sam okres.
Wynika to z następujących przyczyn:
- zasady niepomniejszania konta w wyniku waloryzacji kwartalnej - wskaźnik waloryzacji nie może być niższy od 100 procent, chociaż przypis składek za dany okres może być przecież ujemny,
- zasady wysokości wskaźnika kwartalnego, zawsze wyższego lub równego inflacji.
Rezultatem tych ukrytych mechanizmów jest całkiem widoczny efekt w postaci zróżnicowanej wysokości emerytur w zależności od miesiąca jej przyznania. Generalnie im później została przyznana emerytura, tym jest wyższa, ale właśnie za jednym wyjątkiem - czerwca, kiedy ta naczelna zasada przestaje obowiązywać.
Pechowy czerwiec
Patrząc od strony przepisów, czerwcowa osobliwość wynika z art. 25 i 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS z dnia 20 kwietnia 2004 r.
Tak przynajmniej wyjaśnia to ministerstwo pracy, tłumacząc, że w przypadku ustalania emerytury w czerwcu danego roku, kwota składek poddana ostatniej waloryzacji rocznej nie może podlegać dodatkowym waloryzacjom kwartalnym, gdyż została już zwaloryzowana rocznie za poprzedni rok od dnia 1 czerwca bieżącego roku. Innymi słowy, wysokość emerytury pozbawiona jest jakiejkolwiek waloryzacji kwartalnej.
W efekcie „czerwcowa” emerytura może być o 8 procent niższa niż ta ustalana w kwietniu czy w maju i nawet o kilkanaście procent niższa niż emerytura ustalana w lipcu
Ministerstwo pracy ma świadomość, że złożenie wniosku o emeryturę w czerwcu skutkuje przyznaniem niższego świadczenia. Jednak zdaniem przedstawicieli resortu, „podobna sytuacja, gdy wysokość świadczenia emerytalnego zależy od daty złożenia wniosku o przyznanie tego świadczenia, występuje także przy starych zasadach obliczenia świadczenia emerytalnego”, powołując się na różnice pomiędzy lutym (uwzględnienie waloryzacji świadczeń) a marcem (uwzględnienie nowej kwoty bazowej).
Generalny wniosek jest więc taki, że trzeba uznać czerwiec za... pechowy. Do tej pory żaden rząd nie spróbował nawet zmienić tego stanu rzeczy.
Na emeryturę najlepiej przejść w III kwartale
Na podstawie danych z 2017 roku i z lat poprzednich można stwierdzić, że najwyższy jest wskaźnik waloryzacji za I kwartał każdego roku.
Jest to konsekwencja faktu, że właśnie wtedy realny przypis składek na ubezpieczenia społeczne jest największy (przybywa najwięcej ubezpieczonych).
Z zasad waloryzacji wynika jednak, że ten wysoki wskaźnik z I kwartału jest stosowany do wniosków o emeryturę złożonychw III kwartale każdego roku kalendarzowego.
W 2017 roku ten wskaźnik wyniósł aż 13 proc.
Oznacza to, że najwięcej zyskamy, przechodząc na emeryturę w III kwartale, najlepiej w lipcu albo w sierpniu.
