Za krótki staż na rentę chorobową? Może należy Ci się renta socjalna...
Osoba, której stan zdrowia nie pozwala na wykonywanie pracy zawodowej, zaś choroba zaczęła się u niej na tyle wcześnie, że nie zdołała wypracować stażu niezbędnego do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, może ubiegać się o przyznanie renty socjalnej.
Innymi słowy, renta socjalna jest wybawieniem dla osób, którym kłopoty ze zdrowiem nie pozwoliły na wypracowanie stażu pracy wymaganego do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy (renty chorobowej).
Na początek wyjaśnijmy, jaki staż (okres składkowy i nieskładkowy) jest wymagany od osoby ubiegającej się o rentę chorobową. Wynosi on:
- rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,
- 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat,
- 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat,
- 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat,
- 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
Okres wymaganych 5 lat w odniesieniu do osób, u których niezdolność do pracy powstała po 30. roku życia, musi przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.
Co natomiast ma zrobić osoba, która nie może wykazać się nawet tak krótkim stażem, a jednocześnie jest niezdolna do pracy? Właśnie taka osoba może skorzystać z przepisów o rencie socjalnej. Warunkiem, jaki musi ona spełnić, jest całkowita niezdolność do pracy. Czy warunek ten jest spełniony, ocenia lekarz orzecznik ZUS. Wydaje on orzeczenie głównie w oparciu o analizę dostarczonej dokumentacji medycznej, opisującej przebieg dotychczasowego leczenia i stan zdrowia osoby ubiegającej się o rentę socjalną. Zadaniem orzecznika jest określenie, czy stan zdrowia chorego jest przeszkodą w wykonywaniu przez niego pracy zawodowej. Jeśli orzecznik stwierdzi trwałą niezdolność do pracy, renta zostanie przyznana na stałe. Jeśli zaś czasową – świadczenie zostanie przyznane na wskazany okres.
Zgodnie z przepisami, niezdolność do pracy jest orzekana na okres nie dłuższy niż pięć lat, chyba że według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu – wówczas niezdolność do pracy będzie orzekana na okres dłuższy niż 5 lat. Takie sformułowanie sprawia, że od 2005 r., tj. od wprowadzenia nowelizacji przepisów w tym zakresie, renta socjalna stała należy do wyjątków. Wszystkie osoby, które nie uzyskały stałego świadczenia, zmuszone są odbywać mniej lub bardziej regularne wizyty u lekarza orzecznika ZUS.
W przypadku rent socjalnych, poza stwierdzeniem stopnia niezdolności do pracy, przed lekarzem orzecznikiem stoi dodatkowe zadanie. Musi on stwierdzić, kiedy rozpoczęła się choroba, której skutkiem jest całkowita niezdolność do pracy. Rentę socjalną mogą bowiem otrzymać jedynie te osoby, których choroba rozpoczęła się:
- przed ukończeniem 18. roku życia,
- w trakcie nauki w szkole lub studiów, ale przed skończeniem 25. roku życia,
- w czasie studiów doktoranckich.
Wymaga się, by w jednym z tych okresów powstała choroba, która stała się przyczyną niezdolności do pracy. Nie ma znaczenia, kiedy chory stał się niezdolny do pracy.
PRZYKŁAD
Maria od dzieciństwa cierpi na poważną chorobę serca. Niemal przez całe dorosłe życie pozostawała na utrzymaniu męża. Choć ukończyła już 50. rok życia, łącznie udało się jej osiągnąć zaledwie 3 lata stażu ubezpieczeniowego. To za mało, by mogła ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Jeśli Maria wystąpi do ZUS o przyznanie renty socjalnej, a lekarz orzecznik potwierdzi, że jest ona całkowicie niezdolna do pracy, a niezdolność ta jest skutkiem choroby, na którą kobieta cierpi od dzieciństwa, otrzyma rentę socjalną. Istotny jest moment zachorowania, a nie powstania całkowitej niezdolności do pracy.
PRZYKŁAD
Janusz doznał poważnego urazu kręgosłupa, gdy był 20-letnim studentem. Po długiej rehabilitacji udało mu się podjąć pracę. Pracował jednak tylko przez 4 lata. Później utrzymywali go rodzice, następnie żona. Niedawno nasiliły się dolegliwości związane z kontuzją sprzed lat. Janusz (obecnie 52-latek) postanowił więc ubiegać się o rentę. Zbyt krótki staż pracy wyklucza skuteczne ubieganie się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Mężczyzna może jednak starać się o rentę socjalną. Jeśli lekarz orzecznik ZUS potwierdzi, że Janusz jest całkowicie niezdolny do pracy, a niezdolność ta jest skutkiem urazu, do którego doszło, gdy Janusz studiował, otrzyma on rentę socjalną. Istotny jest moment zaistnienia urazu, a nie powstania całkowitej niezdolności do pracy.
Mimo spełnienia opisanych warunków, renta nie zostanie przyznana osobie, która ma jedno z następujących świadczeń: emeryturę; rentę z tytułu niezdolności do pracy, inwalidzką lub strukturalną; świadczenie lub zasiłek przedemerytalny; nauczycielskie świadczenie kompensacyjne; uposażenie dla osób w stanie spoczynku; rentę z zagranicy; rentę rodzinną w wysokości przekraczającej 200 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (patrz infografika).
Renty socjalnej nie może też otrzymywać osoba tymczasowo aresztowana lub odbywająca karę pozbawienia wolności. Aresztant lub więzień może jedynie wyjątkowo wnioskować o kontynuowanie wypłat renty, jeśli jest samotny, nie ma innego przychodu, ani ustalonego prawa do renty rodzinnej i jest właścicielem mieszkania albo domu bądź ma spółdzielcze prawo do lokalu lub np. jest najemcą lokalu komunalnego. Warunkiem kontynuowania wypłat jest w tym przypadku pisemne zobowiązanie się aresztanta lub więźnia, że będzie on przeznaczał rentę socjalną na regulowanie rachunków za utrzymanie mieszkania.
Aresztant lub więzień, który spełnił wyżej opisane warunki, otrzyma rentę socjalną w wysokości 50 proc. podstawowej renty socjalnej.
Od 1 marca 2016 r. wysokość renty socjalnej wynosi 741,35 zł. Wysokość rent socjalnych waloryzowana jest co roku, w terminach waloryzacji emerytur i rent z tytułu niezdolności do pracy.
Rentę niższą od podstawowej otrzyma osoba uprawniona jednocześnie uprawnionej do renty socjalnej i renty rodzinnej, której wysokość nie przekracza 200 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Osobie, która ma prawo do renty socjalnej i stara się o rentę rodzinną, zostanie przyznana renta rodzinna w wysokości nie wyższej niż 200 proc. najniższej renty chorobowej. Łączna wysokość rent rodzinnej i socjalnej także nie może przekraczać tego progu. Jeśli okaże się, że przekracza, renta socjalna zostanie obniżona o taką kwotę, by suma rent była równa progowi.
Prawo do renty socjalnej podlega zawieszeniu za miesiąc, w którym rencista osiągnął przychód przekraczający 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy. W okresie od 1 marca 2016 do 31 maja 2016 r. kwota przychodu uzasadniająca zawieszanie renty socjalnej wynosi 2.846,90 zł.
Autor: Andrzej Gębarowski, 60plus.tygodnik@polskapress.pl