Wielkanoc - najważniejsze święto w naszej tradycji chrześcijańskiej
Tradycję budowania Grobów Pańskich w średniowieczu rozpowszechnili bożogrobcy. Na Ziemi Limanowskiej w większości parafii wartę przy grobach pełnią strażacy z OSP.
Dziś przedstawiamy zasadę wyznaczania daty świąt Wielkanocnych oraz historię zwyczaju grobów pańskich.
Data Wielkanocy
W tym roku Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego przypada we wszystkich obrządkach chrześcijańskich w tym samym terminie. Kościół rzymskokatolicki jak i Kościoły wschodnie oraz protestanckie obchodzić ją będą 16 kwietnia. Warto sobie uświadomić, że taka sytuacja zdarza się co kilka lat, a wynika to z różnicy w używanych w Kościołach kalendarzach.
Choć w ostatnich latach takie wspólne terminy przypadały w 2014, 2011, 2010 czy 2007, to następne wspólne obchody świąt Wielkanocnych przypadną dopiero w 2025 r.
W czasie Soboru Nicejskiego w 325 roku ustalono, że Święta Zmartwychwstania obchodzić się będzie w Kościele w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Tak bowiem próbowano przełożyć na kalendarz juliański, który jest kalendarzem solarnym, datę 14 dnia miesiąca Nisan z używanego przez Żydów religijnego kalendarza lunarno - solarnego.
Data 14 dnia miesiąca Nisan wyznacza w kalendarzu żydowskim początek Paschy, a właśnie obchody Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Jezusa związane są z tym żydowskim świętem.
Jednak po przejściu na kalendarz gregoriański Kościoła rzymskokatolickiego oraz większości państw europejskich w 1582 r. nastąpiła także różnica w terminie obchodów Wielkanocy między Kościołem Zachodnim a Kościołami Wschodnimi.
W Kościele rzymskokatolickim termin Niedzieli Wielkanocnej może przypaść pomiędzy 22 marca a 25 kwietnia. Przeważnie różnica w dacie Niedzieli Wielkanocnej pomiędzy Kościołem Zachodnim a Wschodnim wynosi tydzień, ale może nawet wynieść pięć tygodni.
Grób Pański
Z obchodami Triduum Paschalnego i Świąt Wielkanocnych wiąże się nierozerwalnie tradycja budowania w kościołach Grobu Pańskiego oraz nawiedzania go i adoracji.
Groby Pańskie w Polsce rozpowszechnili bożogrobcy, czyli Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Jerozolimskiego, u nas znany także jako Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Chrystusowego lub potocznie jako bożogrobcy miechowscy.
Zakon ten powstał w Ziemi Świętej w czasie wypraw krzyżowych. Za datę powstania przyjmuje się rok 1114, gdy została nadana zakonowi reguła św. Augustyna. Był zakonem rycerskim, w którym oprócz gałęzi rycerskiej była także gałąź kapłańska.
Do Polski bożogrobców sprowadził w 1163 roku Jaksa z rodu Gryfitów, który ufundował im klasztor w Miechowie (stąd także używana w Polsce nazwa miechowici). W 1170 r. został w Miechowie konsekrowany kościół pod wezwaniem Grobu Bożego.
W XIV i XV wieku powstała tam gotycka bazylika wraz z klasztorem, w którego krużganku do dziś można zobaczyć kaplicę Grobu Bożego z gotycko - renesansową kopią kaplicy wJerozolimie. Zakon szybko się rozwijał, otrzymując liczne nadania od książąt, możnowładców oraz biskupów.
Polscy bożogrobcy prowadzili działalność charytatywną i duszpasterską, przy ich konwentach organizowano parafie i szpitale. W Krakowie dla bożogrobców król Kazimierz Wielki ufundował kościół św. Jadwigi wraz z klasztorem i szpitalem. Następnie po jego śmierci fundację ponowiła jego siostra Elżbieta Łokietkówna.
Początek XIX wieku przyniósł stopniową likwidację zakonu. Najpierw zlikwidowano klasztory w zaborze pruskim i rosyjskim, a następnie austriackim.
W 1819 roku w ramach działań Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Królestwa Polskiego kierowanej przez Stanisława Kostkę Potockiego doszło do kasaty domu generalnego bożogrobców w Miechowie. Ostatni członek tego zakonu zmarł w 1873 roku.
Strojem zakonnym polskich bożogrobców był czarny habit z czerwonym krzyżem patriarchalnym. Bożogrobcy w średniowiecznej Polsce rozpowszechnili także nabożeństwa pasyjne na wzór nabożeństw sprawowanych w Jerozolimie.
W tym roku święta przypadają we wszystkich Kościołach w tym samym czasie.
Przez wiele stuleci tradycja grobów pańskich zmieniała się i od pewnego momentu zaczęto oprócz figury Chrystusa wystawiać także w nim i adorować Najświętszy Sakrament. Także wystrój grobów zaczął nawiązywać do aktualnych wydarzeń. Szczególnie takie nawiązania pojawiły się w okresie II połowy XX wieku.
W wielu miejscach także przy grobach wartę zaczęli pełnić żołnierze lub strażacy często w historycznych strojach. Choć ze względu na specyfikę danej parafii czy kościoła w Polsce wartę pełnią np. górnicy, hutnicy, kolejarze czy inne grupy mundurowe.
Figury
W grobach od wielu stuleci umieszcza się figury zmarłego Jezusa. Aktualne zna każdy, ale dawniej były także inne. W średniowiecznej Europie w trakcie misteriów paschalnych używano drewnianych figur Chrystusa z ruchomymi kończynami. Figury takie mogły wisieć na krzyżu, a później je zdejmowano i składano w grobie.
W zachodniej Europie zachowało się kilka przykładów takich figur z ruchomymi wszystkimi kończynami, a nawet z ranami w których znajdowały się otwory, z których wypływała ciecz udająca krew.
W Polsce w Chełmnie znajduje się drewniana gotycka figura Chrystusa z ruchomymi ramionami. Pochodzi ona z około 1380 roku i jest obecnie w kościele klasztornym pod wezwaniem Świętych Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty.
Strażacy i ptaki
Na Ziemi Limanowskiej przy większości Grobów Pańskich w kościołach wartę pełnią strażacy z miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej. Często strażacy ci, posiadają halabardy oraz hełmy a czasem antykizujące stroje lub są ubrani w mundury galowe.
W niektórych parafiach jest także zwyczaj, że przy grobie umieszcza się klatki z ptakami śpiewającymi (kanarkami lub innymi). Zwyczaj taki jest np. w Bazylice MBB w Limanowej.
Pasierbiecka kalwaria
W sanktuarium Matki Boskiej Pocieszenia w Pasierbcu znajduję się plenerowa droga krzyżowa. Powstała ona w latach 1998 - 2010. Autorem rzeźb, które przedstawiają 15 stacji, jest prof. Wincenty Kućma z Krakowa. Kolejne stacje realizowane były nie według kolejności numerycznej, lecz zgodnie z wolą fundatorów poszczególnych rzeźb.
Stacje znajdują się koło kościoła i na pobliskim wzgórzu. Plenerowe rzeźby wykonane są z brązu. Artysta wśród postaci przedstawionych w poszczególnych stacjach umieścił osoby znane nam z XX wieku.
Są to Polacy, święci, błogosławieni oraz męczennicy. W stacji V Cyrenejczykiem jest papież Jan Paweł II, w stacji VI Chrystusowi towarzyszy bł. ks. Jerzy Popiełuszko, w stacji VII obecny jest ks. Franciszek Blachnicki, w stacji IX bł. ks. Roman Sitko, w stacji X prymas kard. Stefan Wyszyński.
W stacji XIV Chrystusa do grobu składają misjonarze, męczennicy bł. o. Zbigniew Strzałkowski i ks. Jan Czuba. Ciekawe jest także przedstawienie stacji XV Zmartwychwstania Jezusa.
Droga krzyżowa w Pasierbcu jest chętnie odwiedzana przez pielgrzymów i turystów. Jest też miejscem chętnie fotografowanym przez amatorów jak i profesjonalistów. Rzeźby Wincentego Kućmy z Pasierbca znalazły się między innymi w albumach znanego polskiego artysty fotografa Adama Bujaka.