Ważne zmiany, jakie czekają seniorów w przyszłym roku
W przyszłym roku zacznie obowiązywać wiele nowych przepisów dotyczących seniorów.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze z prawnych nowości, które obejmą emerytów i rencistów. Zaczynamy od podwyżki najniższych świadczeń i od marcowej waloryzacji, która jak zawsze jest w centrum zainteresowania osób pobierających świadczenia.
Podwyżka najniższej emerytury
Najniższe emerytury, renty rodzinne i renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy zostaną podniesione z obecnych 882,56 zł do 1.000 zł, czyli o 117,44 zł, renty socjalne z 741,35 zł do 840 zł, czyli o 98,65 zł, zaś najniższe renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy wzrosną z 676,75 zł do 750 zł, czyli o 73,25 zł. Ponadto nastąpi podwyżka podstawowej emerytury rolniczej z 882 do 1.000 zł. Podwyżki nastąpią z dniem 1 marca 2017 r., wraz z coroczną waloryzacją świadczeń.
Podwyższenie najniższej emerytury do 1.000 zł oznacza, że najniższa emerytura w 2017 r. stanowić będzie 50 proc. minimalnego wynagrodzenia. W wyniku tej operacji zostaną podwyższone świadczenia dla około 800 tys. emerytów i rencistów z FUS, 285 tys. osób pobierających renty socjalne (wszyscy) oraz dla 350 tys. osób pobierających emerytury i renty z KRUS (rolnicze).
Waloryzacja
1 marca 2017 r. nastąpi waloryzacja wszystkich emerytur i rent. Zostaną one podniesione o 0,73 proc. (tak na razie zakłada rząd, ostateczne dane będą w lutym), ale to nie wszystko. Gdyby bowiem poprzestać na wskaźniku wynikającym z ustawy, podwyżki byłyby groszowe. Dlatego też rząd postanowił, że emerytury osób, które nabyły prawo do najniższego, gwarantowanego świadczenia, zostaną podniesione o co najmniej 10 zł, zaś renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy – o 7,50 zł.
W efekcie emerytury i renty wypłacane w wysokości niższej niż 1.369,86 zł miesięcznie będą podwyższone w stopniu większym, niż gdyby przeprowadzono waloryzację według obecnie funkcjonujących zasad (1.369,86 x 0,73 = 10 zł). Z tak określonych zasad waloryzacji skorzysta ok. 2,1 mln zł świadczeniobiorców FUS oraz prawie wszyscy z KRUS (blisko 1,1 mln osób).
Przypomnijmy, że w 2011 r. przeciętna podwyżka emerytur (ustawowa) wyniosła 50,14 zł. W 2012 r. rząd zdecydował się na waloryzację kwotową i podwyższył wszystkim świadczenia o 71 zł. W 2013 r. nastąpił powrót do starych zasad i przeciętny wzrost świadczeń wyniósł 70,61 zł. W 2014 r. podwyżka wyniosła przeciętnie 29,87 zł, zaś w 2015 r. waloryzacja była kwotowo-procentowa i wyniosła nie mniej niż 36 zł. W 2016 r., mając na względzie groszowe podwyżki ustawowe, zdecydowano się wprowadzić jednorazowe dodatki do świadczeń.
Były to dodatki w kwocie od 50 do 400 zł, w zależności od sumy wszystkich świadczeń przysługujących osobie uprawnionej.
W przyszłym roku jednorazowych dodatków nie będzie. Ich rolę ma spełnić podwyżka świadczeń minimalnych.
Obniżenie wieku emerytalnego
Obniżenie wieku emerytalnego ma nastąpić od października 2017 r. Projekt prezydenta Andrzeja Dudy został już przyjęty przez Sejm. Zakłada obniżenie powszechnego wieku emerytalnego do tego sprzed reformy – do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Nie ma w nim dodatkowych wymagań odnośnie minimalnego okresu składkowego i nieskładkowego, który uprawniałby do przejścia na emeryturę.
Każdy ubezpieczony, który osiągnął wiek emerytalny, a nie uzbierał w formie składek wystarczającego kapitału, będzie mógł liczyć na minimalną emeryturę gwarantowaną przez państwo. Aby jednak ją otrzymać, trzeba spełnić warunek stażowy: 20 lat (dla kobiet) lub 25 lat (dla mężczyzn) okresu składkowego i nieskładkowego. Jeśli ktoś nie spełni tego warunku, może liczyć jedynie na emeryturę z uzbieranego kapitału składkowego, która może być niższa od minimalnej. Dziś, aby otrzymać emeryturę minimalną, trzeba mieć za sobą 22 lata (kobiety) lub 25 lat okresu ubezpieczeniowego (mężczyźni).
A co z osobami, które już ukończyły 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni), a które na mocy obecnie obowiązujących przepisów nie doczekały się jeszcze swojego wieku emerytalnego? Nabędą one prawa do emerytury wraz z dniem wejścia nowej ustawy w życie, czyli 1 października 2017 r. Prawo do emerytury uzyskają wtedy wszystkie panie, które będą w przedziale wiekowym 60 lat – 61 lat i 4 miesiące. U mężczyzn prawo do emerytury zyskają panowie w wieku między 65 lat a 66 lat i 4 miesiące.
Ustawa przewiduje także rezygnację z częściowych emerytur. Nabyte prawa do nich zostaną zachowanie.
Inne zmiany w systemie emerytalnym
Ostatnio pojawiły się również sugestie, aby wobec obniżki wieku emerytalnego nałożyć ograniczenia w dorabianiu do powszechnej emerytury, podobnie jak to się już dzieje w przypadku wczesnych emerytur i rent. Zapisano to w rekomendacjach ZUS dla rządu (progi w wysokości 70 i 130 proc.) i wydaje się, że to nowe ograniczenie zyska akceptację.
ZUS proponuje też zniesienie limitu 30-krotności przeciętnego wynagrodzenia, powyżej którego najlepiej zarabiający nie muszą już płacić składek. Po ewentualnych zmianach zapłacą więcej, ale nie mają co liczyć na wyższe świadczenia.
W rekomendacjach znajduje się także zalecenie, aby na emeryturę przechodziło się tylko raz, bez prawa przeliczenia świadczeń w razie dodatkowego zarobku. Znalazło się tam również zastrzeżenie wypłaty comiesięcznej emerytury wyłącznie osobom z co najmniej 15-letnim stażem pracy – dla kobiet i 20-letnim – dla mężczyzn. Osobom, które nie osiągnęły takiego stażu, przysługiwałoby jednorazowe „świadczenie zwrotne” na podstawie stanu konta w ZUS.
Nie wiadomo, czy wszystkie rekomendacje uzyskają aprobatę rządu i następnie Sejmu i kiedy to może nastąpić.
Potrącenia komornicze
Począwszy od maja kwota wolna od potrąceń sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia będzie wynosiła co najmniej 75 proc. najniższej emerytury. Zasada ta obowiązywać będzie także w przypadku zbiegu egzekucji komorniczych (z wyjątkiem roszczeń alimentacyjnych). Nowelizacja zakłada, że pozostawione zostaną obecnie obowiązujące progi dotyczące zróżnicowania wysokości potrąceń w zależności od rodzaju zaległości.
Zasiłek dla byłych opiekunów
Osoby, które utraciły prawa do świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłków opiekuńczych, pobieranych w związku ze sprawowaniem opieki nad osobą niepełnosprawną, zyskają po jej śmierci prawo do zasiłku dla bezrobotnych lub świadczenia przedemerytalnego.
Aby uzyskać to prawo, opiekę należy sprawować co najmniej przez rok. Dodatkowym warunkiem otrzymania zasiłku lub świadczenia będzie ukończenie co najmniej 55 lat przez kobietę oraz 60 lat przez mężczyznę i legitymowanie się okresem uprawniającym do emerytury, wynoszącym co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawy o świadczeniach przedemerytalnych ma wejść w życie już 1 stycznia 2017 r.