Raciąski gród kryje wiele tajemnic [zdjęcia]

Janina Waszczuk

Nie macie pomysłu jak spędzić najbliższy weekend? Przyjeżdżają do was znajomi i chcielibyście pokazać okolice? Warto się wybrać do grodziska Raciąż.

Dojedziecie tam rowerem, podziwiając piękno przyrody lub samochodem, a potem kawałeczek spacerkiem. To może być wspaniała lekcja historii.

Grodzisko Raciąż to historyczna atrakcja turystyczna w gminie Tuchola. Położony jest na półwyspie jeziora Śpierewnik. Nie trzeba daleko jechać, tylko około 4 km od dzisiejszej wsi Raciąż. Najstarsze zapiski mówią, że gród kasztelański istniał w tym miejscu prawdopodobnie do końca XIII w. Była to pierwsza siedziba władz administracyjnych w tym regionie. Teren grodziska wpisany jest do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego.

Władze zadbały, aby to historyczne miejsce stało się atrakcją turystyczną i w 2010 r. rozpoczęła się rekonstrukcja grodu, a oficjalne otwarcie było w czerwcu cztery lata temu.

Do czasu wykonania rekonstrukcji droga na półwysep była niedostępna, prowadziła przez bagniste tereny. Teraz bez problemu zwiedzający wejdą do grodu po drewnianym pomoście, a cały obszar otaczają ścieżki, na których znajdują się ławki i stoły, co sprzyja wypoczynkowi w leśnej głuszy.

Najciekawszą częścią grodziska są niewątpliwie rekonstrukcje zabudowań grodowych: mostek nad fosą, brama wjazdowa z częścią ogrodzenia, wizualizacja rozmieszczenia domów oraz lokalizacji obwarowań i cmentarzyska. Znajdują się tu liczne tablice ze szczegółowym opisem najciekawszych aspektów historycznych i przyrodniczych. Jest też urokliwe miejsce wypoczynku - taras widokowy nad jeziorem.

Wycieczka na grodzisko przeniesie was w odległe czasy, a klimat uroczyska pozwoli odpocząć na łonie niczym nieskażonej natury.

Warto też zajrzeć do Wiejskiego Domu Kultury w Raciążu przy ul. Wczasowej. Znajdziecie tam efekty 20 lat badań wykopaliskowych. Wystawa prezentuje zabytki odkryte w miejscu, gdzie znajdował się raciąski gród. Można obejrzeć makietę przedstawiającą gród, imitację średniowiecznej chaty oraz rekonstrukcję grobu szkieletowego. Wystawę można oglądać, słuchając jednocześnie audioprzewodnika, do którego swojego głosu użyczył m.in. europoseł Tadeusz Zwiefka.

Na jednej ze ścian WDK znajduje się rysunek promujący gród Raciąż, a przed wejściem do budynku stoi rzeźba woja pomorskiego.

Wystawa ma charakter stały i można ją oglądać w godzinach otwarcia WDK, tj. od poniedziałku do piątku w godzinach od 12 do 20. Kontakt, tel. 52 336 17 66.

Historia grodu

Badania geomorfologiczne wykazały, że w średniowieczu poziom jeziora Śpierewnik był o 1 m wyższy niż obecnie. Współczesny półwysep był więc wówczas wyspą.

W XIII wieku kasztelania raciąska wraz z grodem funkcjonowała obok kasztelanii szczytnieńskiej w ramach księstwa świeckiego. Grody w Raciążu i Szczytnie administrowały południowo-zachodnią częścią Pomorza Gdańskiego, a jednym z ważniejszych ich zadań było stymulowanie dynamicznego rozwoju osadnictwa w tym rejonie. Zapewne gród pełnił funkcję centrum osadniczego na słabo wówczas zasiedlonych Borach Tucholskich. Poza tym pełnił fukcję obronną. W 1256 r. w czasie walk pomorsko-wielkopolskich o pograniczne grody książę pomorski Świętopełk II zdobył podstępnie gród w Nakle. W tym samym roku Wielkopolanie wyruszyli na wyprawę odwetową na Raciąż, zdobywając gród. Podłożyli ze wszystkich stron ogień. Podczas pożaru zginęła część ludności z terenu kasztelanii, która wraz z dobytkiem schroniła się w grodzie, a ci, którzy się uratowali, poddali się dobrowolnie do niewoli. Ostatnią wzmianką o grodzie był dokument z 31 marca 1294 roku. Kolejne wzmianki o Raciążu pochodzą z roku 1305, wymieniona jest tylko wieś Raciąż. Może to świadczyć o tym, że gród już nie istniał.

W wyniku badań archeologicznych okazało się, że koniec grodu był tragiczny, tak jak wydarzenie z 1256 roku. Całą zabudowę zniszczył pożar na tyle potężny, iż mieszkańcy, uciekając przed nim, nie zdążyli uratować swojego dobytku. Oprócz tysięcy fragmentów rozbitych naczyń glinianych znaleziono ponad 1200 przedmiotów lub ich fragmentów wykonanych z żelaza, brązu, srebra, rogu i szkła.

Podsumowaniem badań na grodzisku raciąskim jest praca doktorska Małgorzaty Kowalczyk - "Raciąż średniowieczny gród i kasztelania".

Przebadano całe wnętrze grodziska i przyległe cmentarzysko. Odkryto pozostałości 5 domów usytuowanych wzdłuż wałów grodu. Niezabudowana była część północna majdanu, w której znajdowały się jamy gospodarcze. Kilka jam znajdowało się także w jego części środkowej.

Materiał zabytkowy pozyskany w trakcie badań znajduje się w powstałej w 1974 roku Stacji Archeologicznej Zakładu Archeologii Pomorza Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego w Białych Błotach (możliwość zwiedzania stacji po wcześniejszym kontakcie telefonicznym). Baza stacji archeologicznej znajduje się około 1300 metrów od gościńca grodziska po drugiej stronie jez. Śpierewnik, w dawnej "rybakówce".

Wiele informacji o tym terenie i historii grodu znajdziecie na stronie internetowej Stacji Archeologicznej Uniwersytetu Łódzkiego w Białych Błotach - www.bialeblota.uni.lodz.pl.