Prof. Maciej Gutowski: W demokracjach eliminuje się źródła potencjalnego wpływu politycznego na sędziów, a u nas się je zwiększa

Z prof. Maciejem Gutowskim, dziekanem Okręgowej Rady Adwokackiej w Poznaniu, o zmianach w Sądzie Najwyższym i przyszłości wymiaru sprawiedliwości w Polsce.

Jak Pan ocenia sytuację związaną ze zmianami w Sądzie Najwyższym?
Źle oceniam. Rozumiem potrzebę zmian wymiaru sprawiedliwości i jestem pierwszy, który od lat to akcentuje. Ale zmiana musi być dokonywana z poszanowaniem reguł, nie tylko konstytucyjnych, ale też wynikających z prawa międzynarodowego i wypracowanych przez lata rozumowań prawniczych. To nie jest tak, że można otworzyć konstytucję, nie mając wystarczającej wiedzy, i wyczytać z niej to, co jest potrzebne dla doraźnych potrzeb polityków. I nie można próbować niweczyć funkcjonowania konstytucyjnego organu, jakim jest Sąd Najwyższy, wysłać na emeryturę sędziów pomimo ich konstytucyjnie zagwarantowanej nieusuwalności oraz usunąć pierwszego prezesa Sądu Najwyższego. Usunięcie prezesa Sądu Najwyższego z urzędu przy pomocy uchwalonej w tym celu ustawy zmieniającej kryteria powołania już było określone jako niedopuszczalne przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie Baka przeciwko Węgrom. I wyraźnie powiedziano, że w państwie prawa władza ustawodawcza nie może arbitralnie eliminować sędziego.

W takim razie czy można spodziewać się, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdzi podobnie w przypadku Polski?
Można się spodziewać, że Trybunał Sprawiedliwości UE czy Europejski Trybunał Praw Człowieka staną po stronie prawa. W sprawie sędziów Trybunału Obrachunkowego Portugalii, Trybunał Sprawiedliwości UE przesądził, że ma prawo oceny działania wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich. Ja nie staję ani za sędziami, ani za opozycją, ani za większością parlamentarną. Polityka mnie nie interesuje. Szanuję prawo większości parlamentarnej do przeprowadzania reform. Ale polska konstytucja i prawo międzynarodowe wymagają, by te reformy były przeprowadzane zgodnie z regułami konstytucji, traktatów i umów międzynarodowych. I na tym polega problem.