Pracujący tata - takie ma prawa
Na często zadawane pytania odpowiada Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Zacznijmy od wyliczenia, jakie urlopy przysługują tacie z tytułu wychowywania dziecka.
Urlop ojcowski
Pracownik, który jest ojcem wychowującym dziecko, ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do dwóch tygodni. Nie dłużej jednak niż do:
- ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia; albo
- upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie oraz nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko siódmego roku życia.
Uwaga! Prawo do urlopu ojcowskiego jest wyłącznym i samodzielnym prawem taty.
Urlop ojcowski jest udzielany na pisemny wniosek pracownika. Składa się go w terminie nie krótszym niż siedem dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Pracodawca ma obowiązek go udzielić!
Urlop rodzicielski
Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego pracujący ojciec ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:
- 32 tygodni w przypadku urodzenia przez matkę jednego dziecka przy jednym porodzie, lub
- 34 tygodni w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie.
Urlop ten przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka. Mogą się nim dzielić.
Urlop wychowawczy
Pracownik zatrudniony co najmniej sześć miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
- Wymiar tego urlopu wynosi 36 miesięcy.
- Jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego w którym dziecko kończy sześć lat.
Urlop wychowawczy jest udzielany nie więcej niż w pięciu częściach. Liczbę części urlopu ustala się na podstawie liczby złożonych wniosków o udzielenie urlopu.
Każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka.
Prawo do części urlopu macierzyńskiego
W przypadku gdy matka po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego rezygnuje z pozostałej jego części, wykorzystuje ją ojciec wychowujący dziecko.
W jakich sytuacjach tata może przejąć część urlopu macierzyńskiego? Mama może zrezygnować na jego rzecz z części urlopu macierzyńskiego, gdy przebywa w szpitalu lub ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji (po wykorzystaniu przez nią po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego). Ojciec może przejąć część tego urlopu w przypadku śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka.
Do korzystania z części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo części urlopu rodzicielskiego uprawnia ojca także rezygnacja przez matkę z pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie lub podjęciu przez nią zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.
Wolne dni na opiekę nad dzieckiem
Pracownikowi, który wychowuje dziecko w wieku do 14 lat, przysługuje w roku kalendarzowego zwolnienie od pracy (w wymiarze 16 godzin albo 2 dni) - z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Z tego uprawnienia może korzystać ojciec albo rodzice mogą się nim podzielić. Na przykład tak, że jeden dzień lub osiem godzin wykorzystuje ojciec, a mama drugi dzień lub osiem godzin.
Czy tata musi pracować w nadgodzinach?
Pracownika opiekującego się dzieckiem do lat czterech pracodawca bez jego zgody nie może zatrudniać w godzinach nadliczbowych, porze nocnej, systemie przerywanego czasu pracy oraz nie może delegować poza stałe miejsce pracy.
źródło: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
Ważne informacje
Wyjaśnienie. Obniżenie czasu pracy i zasiłek opiekuńczy
Czy tata może wystąpić o obniżenie czasu pracy? Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pisemny wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy (do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru) w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca musi uwzględnić wniosek.
Czy ojcu przysługuje zasiłek opiekuńczy? Zasiłek ten przysługuje, gdy konieczne jest osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem chorym (do ukończenia 14 lat) albo zdrowym (w wieku do ośmiu lat) w przypadkach losowych, jak nieprzewidziane zamknięcie przedszkola czy choroba matki. Gdy nie ma innych członków rodziny mogących zaopiekować się dzieckiem, zasiłek przysługuje i ojcu.
Statystyka. Ponad 411 tys. rodziców na urlopach
Od stycznia do maja 2016 r. z urlopów przeznaczonych dla rodziców skorzystało 411 tys. osób. Na tę liczbę składało się 351,2 tys. kobiet oraz 59,8 tys. mężczyzn. W maju 2016 r. z urlopu rodzicielskiego skorzystało 153,9 tys. rodziców. To ponad 12 tys. więcej osób niż w tym samym okresie ubiegłego roku. Z urlopu ojcowskiego skorzystało 12,2 tys. ojców, jak poinformowało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Przypominamy. Urlopy dla rodziców - były zmiany
Od stycznia 2016 r. weszły w życie ważne zmiany w urlopach dla rodziców. I tak, przykładowo, obowiązują dwa rodzaje urlopów w związku z narodzinami dziecka: macierzyński (20 tygodni) i rodzicielski (32 tygodnie). Razem to 52 tygodnie. W przypadku narodzin wieloraczków długość urlopów wydłuży się - odpowiednio do 31-37 oraz 34 tygodni. Razem może to być od 65 do nawet 71 tygodni, w zależności od liczby dzieci.
Osoby, które nie mogą pobierać zasiłku macierzyńskiego, mogą ubiegać się o świadczenie rodzicielskie. To 1 tys. zł miesięcznie. Mogą je dostać w szczególności osoby bezrobotne (niezależnie od tego, czy są zarejestrowane w urzędzie pracy, czy nie), studenci, osoby pracujące na umowach cywilnoprawnych (czyli np. o dzieło lub zlecenie).
Warto wiedzieć
Jak i kiedy trzeba zgłosić urodzenie dziecka
Masz na to 21 dni, licząc od wystawienia karty urodzenia.
- Kartę urodzenia wystawia upoważniona do tego osoba, która odebrała poród (np. lekarz, położna) i przekazuje do USC, najpóźniej trzy dni od wystawienia. Przed wizytą w USC dowiedz się, czy dokument już tam trafił.
Co się dzieje, jeśli nie zgłosisz się do urzędu w ciągu 21 dni.
- Wtedy kierownik USC sam wybierze imię dla dziecka oraz zarejestruje urodzenie na podstawie karty urodzenia.
Kto może zgłosić urodzenie dziecka.
Może to zrobić:
1) matka lub ojciec dziecka, którzy mają ukończone 16 lat i nie zostali pozbawieni zdolności do czynności prawnych,
2) przedstawiciel ustawowy (np. rodzic) lub opiekun matki – w pozostałych sytuacjach. Na przykład gdy matka ma mniej niż 16 lat lub została pozbawiona zdolności do czynności prawnych.
Urodzenie dziecka można zgłosić samodzielnie lub poprzez pełnomocnika.
Gdzie trzeba zgłosić i co zabrać ze sobą
Dziecko zgłaszamy w USC miejsca jego urodzenia.
- Urodzenie zgłaszamy w urzędzie stanu cywilnego właściwym dla miejsca urodzenia dziecka.
Jakie dokumenty trzeba wcześniej przygotować.
- Tylko dokument tożsamości (dowód osobisty lub paszport) - do okazania. Jeżeli zgłoszenia urodzenia dokonujemy poprzez pełnomocnika, będzie potrzebne pełnomocnictwo.
Jak przebiega procedura zgłoszenia urodzenia w USC.
- Podpisywany jest protokół, który zawiera dane dziecka i rodziców. Urzędnik rejestruje urodzenie dziecka, melduje je i przekazuje po nadaniu jego numer PESEL.
Potem wydaje: jeden bezpłatny odpis skrócony aktu urodzenia; powiadomienie o nadaniu numeru PESEL, potwierdzenie zameldowania Twojego dziecka, informuje MSWiA.