Polski król - Bolesław szczodry, śmiały i dziki

11 kwietnia 1079 roku z rozkazu króla Bolesława Śmiałego zabity zostaje biskup krakowski Stanisław. Według przekazów kronikarskich duchowny miał dopuścić się zdrady. Chodziło prawdopodobnie o bunt przeciw królowi. Bolesław odznaczał się energią i wojowniczością, ale także porywczością.

Władcą Polski siedemnastole- tni Bolesław został po śmierci ojca, Kazimierza Odnowiciela w 1058 r. Chyba nie miał trudności z objęciem tronu i nikt nie kwestionował jego władzy, nic nam w każdym razie o tym nie wiadomo. Jego młodszy brat, Władysław Herman, nie przejawiał ogólnokrajowych ambicji i zadowolił się rządzeniem na przydzielonym mu Mazowszu.

Bolesław odziedziczył państwo już w jakimś stopniu odbudowane przez swojego ojca po drastycznym załamaniu się piastowskiej władzy w latach 30. XI w. Stopień tej odbudowy musiał być chyba znaczący, bo książę rychło zaczął kontynuować ekspansywną politykę zagraniczną wzorem swojego wielkiego pradziada - Bolesława Chrobrego.

Na wielu frontach

W 1060 r. wyprawił się zbrojnie na Czechy i obległ gród Gradec, niestety bez powodzenia. W dodatku klęskę tę wykorzystali Pomorzanie, którzy zrzucili polskie zwierzchnictwo. Lepiej Bolesławowi poszło na Węgrzech, gdzie zaangażował się w wewnętrzne rozgrywki o władzę. Wsparł tam swojego wuja, księcia Belę I, rywalizującego o tron z bratem Andrzejem. Wzmocniony polskimi posiłkami Bela w grudniu 1060 r. koronował się na króla w Székesfehérvárze.

Gdy Bela trzy lata później zmarł, tron dzięki wsparciu cesarstwa objął syn Andrzeja - Salomon. Z kolei synowie Beli - Geza i Władysław - poprosili o wsparcie Bolesława. Ten zaś doprowadził do tego, że Salomon wydzielił dla nich osobne dzielnice. Tak oto polski książę pokazał, że jego wpływy na Węgrzech są znaczące.

Drugim kierunkiem południowej ekspansji Bolesława były Czechy. Najpierw wydał za tamtejszego księcia Wratysława swoją siostrę Świętosławę, potem jednak zerwał pokój, przestał płacić trybut ze Śląska i nękał sąsiada najazdami. Wratysława szachował także ewentualnym poparciem dla jego młodszego brata Jaromira, który przebywał w Polsce. Podobny scenariusz Bolesław zastosował na Rusi. Jesienią 1068 r. w Krakowie pojawił się syn Jarosława Mądrego, ruski książę Izjasław, wypędzony z Kijowa przez swoich poddanych.

Izjasław był żonaty z ciotką Bolesława - Gertrudą, a do Krakowa przybył z prośbą o pomoc w odzyskaniu władzy. Polski władca nie wahał się długo i wiosną następnego roku wyruszył z wyprawą interwencyjną na wschód. Bez większego trudu zajął Kijów i z powrotem osadził na tronie Izjasława. Gdy po jakimś czasie młodsi bracia Izjasława znów odsunęli go od władzy, Bolesław po raz kolejny wyprawił się na Ruś i przywrócił jego panowanie. Wtedy ujawniła się pewna niezbyt dobra cecha charakteru polskiego księcia.

Władca gwałtowny

Jak przekazał nam Gall Anonim, Izjasław poprosił Bolesława, by dla zachowania pozorów przed poddanymi wyjechał naprzeciw niego i oddał mu pocałunek pokoju.

Polski książę najpierw zgodził się, lecz gdy doszło do spotkania, na oczach zgromadzonego ludu, nie zsiadając z konia, wytargał Izjasława za brodę… Kazał też policzyć kroki swojego konia od kwatery do miejsca spotkania i tyle grzywien złota musiał mu zapłacić Izjasław.

Co skłaniało Bolesława do prowadzenia tak awanturniczej polityki zagranicznej?

- Z jednej strony była to kontynuacja modelu państwa Bolesława Chrobrego, nastawionego na ekspansję zewnętrzną. Z drugiej strony Bolesław kontynuował odbudowę kraju wzorem swego ojca Kazimierza, co przejawiało się w fundowaniu kościołów, klasztorów i grodów. Na to potrzebował środków, które można było zdobyć podczas wypraw wojennych. Wreszcie, wpływ na to mógł mieć gwałtowny i wojowniczy charakter króla - mówi Norbert Delestowicz, mediewista z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, autor najnowszej biografii władcy zatytułowanej „Bolesław II Szczodry. Tragiczne losy wielkiego wojownika”.

To właśnie odbiciem cech charakteru króla były nadane mu przydomki: Szczodry (largus) i Śmiały (audax), a nawet Dziki (efferus).