Po pracy w kilku krajach należy się kilka emerytur
Z każdym rokiem o emerytury i renty z ZUS ubiega się coraz więcej Polaków, którzy w przeszłości pracowali za granicą, w jednym lub kilku krajach Europy. Osoby takie objęte są tzw. wspólnotową koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego.
Z każdym rokiem o emerytury i renty z ZUS ubiega się coraz więcej Polaków, którzy w przeszłości pracowali za granicą, w jednym lub kilku krajach Europy. Osoby takie objęte są tzw. wspólnotową koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego. Unijna koordynacja świadczeń emerytalno-rentowych obejmuje Polaków, którzy w przeszłości pracowali za granicą, w jednym lub kilku krajach Unii Europejskiej, a także w innych krajach, z którymi Polska ma podpisane odpowiednie umowy. Chodzi o przepisy, które mają ułatwić tym osobom pobieranie emerytury lub renty w sytuacji, gdy należy im się ona również na podstawie okresów pracy i ubezpieczenia w innym państwie.
W Polsce sytuacja jest o tyle nietypowa, że tzw. nowa emerytura zależy od zgromadzonego kapitału, a nie od długości okresów ubezpieczenia. Dlatego też poniższe zasady koordynacji dotyczą w Polsce osób uprawnionych do tzw. starej emerytury, a zatem urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku. Warto je jednak poznać, bo wielu osobom - także tym urodzonym później - należeć się będą świadczenia z krajów, gdzie te okresy są bardzo ważne i stanowią o wielkości emerytury. W większości państw UE, aby nabyć uprawnienie do świadczeń emerytalno-rentowych, konieczne jest bowiem udowodnienie określonej długości okresów ubezpieczenia (w Polsce, w przypadku nowych emerytur, dotyczy to jedynie emerytury minimalnej).
W sytuacji, gdy okres ubezpieczenia lub zamieszkania przebyty w danym państwie członkowskim jest krótszy od wymaganego do nabycia prawa do emerytury lub renty na podstawie przepisów prawnych tego państwa, instytucja rozpatrująca wniosek o świadczenia uwzględnia - przy ustalaniu prawa do świadczeń wszystkie okresy ubezpieczenia przebyte w każdym innym państwie członkowskim.
Osobom, którym uprawnienia do emerytury lub renty ustalane są na podstawie łączonych okresów ubezpieczenia, przebytych w dwóch lub więcej państwach członkowskich, wysokość świadczenia obliczana jest z uwzględnieniem proporcji okresów ubezpieczenia przebytych w danym państwie członkowskim (państwie właściwym - np. Polsce) w stosunku do sumy okresów ubezpieczenia przebytych we wszystkich państwach Unii.
W takich przypadkach instytucja ubezpieczeniowa państwa UE oblicza wysokość emerytury w dwóch etapach:
- najpierw oblicza pełną wysokość świadczenia, jakie przysługiwałoby zainteresowanemu, gdyby wszystkie uwzględnione okresy ubezpieczenia lub zamieszkania (przebyte w dwóch lub więcej państwach) zostały przebyte zgodnie ze stosowanym przez tę instytucję ustawodawstwem (kwota teoretyczna),
- następnie oblicza częściową wysokość świadczenia, z uwzględnieniem proporcji okresów ubezpieczenia lub zamieszkania w danym państwie członkowskim (przebytych zgodnie ze stosowanym przez tę instytucję ustawodawstwem) w stosunku do sumy okresów ubezpieczenia i zamieszkania przebytych przez zainteresowanego we wszystkich państwach (kwota rzeczywista).
Przykład. Mężczyzna urodzony przed 1 stycznia 1949 r. ubiega się o emeryturę. Wcześniej pracował w Polsce - przez 11 lat, w Szwecji - przez 5 lat, w Holandii - przez okres 10 lat. W każdym z wymienionych państw pracował dłużej niż 1 rok, a zatem instytucje: polska, szwedzka i holenderska ustalą mu uprawnienia do emerytury.
Biorąc pod uwagę wyłącznie polski okres ubezpieczenia (11 lat), mężczyzna ten nie spełnia warunków wymaganych do nabycia prawa do polskiej emerytury. Spełni jednak te warunki po uwzględnieniu okresów ubezpieczenia przebytych w Szwecji (5 lat) i w Holandii (10 lat).
Instytucja polska (ZUS) obliczy wysokość polskiej emerytury w dwóch etapach:
- w pierwszej kolejności obliczy kwotę teoretyczną - pełną wysokość polskiej emerytury, jaka przysługiwałaby zainteresowanemu, gdyby wszystkie okresy ubezpieczenia (polski, szwedzki, holenderski) zostały przebyte zgodnie z polskimi przepisami,
- następnie obliczy kwotę rzeczywistą - częściową wysokość polskiej emerytury, obliczoną z uwzględnieniem proporcji polskich okresów ubezpieczenia w stosunku do sumy okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce, Szwecji i w Holandii.
Instytucje ubezpieczeniowe pozostałych państw (Szwecji i Holandii) ustalą prawo i obliczą wysokość emerytury, stosując przepisy prawne obowiązujące w tych państwach, z zastosowaniem - jeśli będzie to konieczne - przepisów unijnych, dotyczących uwzględniania okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w innych państwach członkowskich.
A jak się postępuje w przypadku, gdy okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte w danym państwie członkowskim są wystarczające do nabycia prawa do emerytury na podstawie przepisów prawnych tego państwa?
Przykładowo ZUS obliczy wysokość polskiej emerytury osoby urodzonej przed 1 stycznia 1949 r. w dwóch wariantach:
- I - obliczy wysokość polskiej emerytury z uwzględnieniem wyłącznie polskich okresów ubezpieczenia,
- II - obliczy wysokość polskiej emerytury z uwzględnieniem łączonych okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i innych krajach (emerytura częściowa). W pierwszej kolejności obliczy więc pełną wysokość polskiej emerytury, jaka przysługiwałaby, gdyby wszystkie okresy ubezpieczenia zostały przebyte zgodnie z polskimi przepisami. Następnie obliczy częściową wysokość polskiej emerytury z uwzględnieniem proporcji polskich okresów ubezpieczenia w stosunku do sumy okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i innych krajach.
Kolejnym krokiem będzie porównanie przez ZUS kwoty świadczeń ustalonej w obydwu wariantach i przyznanie emerytury w korzystniejszej dla zainteresowanego wysokości.
Powtórzmy teraz, że uwzględnianie okresów ubezpieczenia za granicą nie dotyczy tzw. nowej emerytury, wypłacanej osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 roku. Mówiąc najkrócej, wysokość nowej emerytury zależy tylko od polskich okresów ubezpieczenia. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by ubiegać się wtedy o emeryturę w innych państwach Unii, na podstawie wypracowanych w danym kraju okresów zatrudnienia, o ile spełnia się wymagane tam prawem warunki - w szczególności te, które dotyczą minimalnego stażu. Pamiętajmy bowiem, że w państwach Zachodu emerytury nie są na ogół oparte na zdefiniowanej składce jak w Polsce, czyli nie są kapitałowe, lecz przeważnie zależą od stażu pracy i wysokości zarobków, podobnie jak nasze stare emerytury.
Unijna koordynacja naprawdę może ułatwić nam życie: występując o zagraniczną emeryturę, wystarczy zgłosić się do ZUS w Polsce. Na nasz wniosek ZUS skompletuje dokumentację dla zagranicznego ubezpieczyciela i prześle go do odpowiedniego kraju.
Wniosek o świadczenie powinien zostać złożony na krajowych formularzach: ZUS Rp-1E - „Wniosek o emeryturę”, ZUS Rp-1R - „Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy”, ZUS Rp-2 - „Wniosek o rentę rodzinną”.
Do wniosków ZUS Rp-1 lub ZUS Rp-2 powinien zostać dołączony formularz unijny E 207 PL „Informacje dotyczące przebiegu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej”.
Autor: Andrzej Gębarowski, 60plus.tygodnik@polskapress.pl