Obowiązek pamiętania: Orły nad tablicami – manifestacja pamięci i szacunku dla bohaterów
26 września 2007 roku wokół Pomnika Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej zgromadziło się ponad szesnaście tysięcy osób – pisze Aleksandra Pietrowicz, z Instytutu Pamięci Narodowej Oddziału w Poznaniu.
„Zwartym szpalerem stanęło około sześciuset pocztów sztandarowych reprezentujących miejscowości, instytucje, szkoły, organizacje społeczne i polityczne z całej Wielkopolski. Obok nich ustawiła się kompania honorowa i orkiestra reprezentacyjna Wojska Polskiego oraz barwny poczet ułański. Gdy zaś na maszcie załopotała biało – czerwona flaga, a w niebo uderzył śpiew „Jeszcze Polska nie zginęła...” wielu obecnych nie kryło łez wzruszenia i radości. Z dumą patrzyli na sylwetkę Pomnika, który już za chwilę miał zostać odsłonięty i poświęcony. Pomnika, na który czekali wiele lat, a który oto w ciągu zaledwie roku wyrósł w centrum Poznania. Dzieło kunsztu artysty, ciężkiej pracy budowniczych, ogromnego wysiłku organizacyjnego oraz gorącej ofiarności społeczeństwa całego regionu, pomnik Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej – wyraz hołdu dla bohaterstwa i poświęcenia Polaków w okupowanym w latach 1939 – 1945 kraju. Za Pomnikiem w kilku kręgach umieszczono duże metalowe tablice. To symboliczny cmentarz. Na każdej tablicy znajduje się szereg małych imiennych tabliczek przywołujących nazwiska Wielkopolan, którzy zginęli w pożodze II wojny światowej, a którzy często nie mają swojego grobu. W ciągu minionych lat pomnik stał się integralną częścią miasta, wrósł w jego architekturę i atmosferę. Nie tylko wychowuje i edukuje, jest miejscem zadumy i pamięci. Także zachwyca swoją kompozycją oraz wymową artystyczną i ideową”...
O budowie Pomnika Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej w Poznaniu wiadomo od 1989 roku – wtedy to bowiem utworzone wówczas Stowarzyszenie byłych Żołnierzy Armii Krajowej i jego Inspektorat Poznań uzyskały zgodę prezydenta Poznania Andrzeja Wituskiego na budowę monumentu.
Pierwotnie wytypowano miejsce na placu Wiosny Ludów i nawet ustawiono tam duży głaz z tablicą intencyjną i informacją zapowiadająca postawienie tu pomnika Armii Krajowej. Jednak po kilku latach, gdy okazało się, że ten teren jest własnością prywatną, członkowie Stowarzyszenia, które przekształciło się w Światowy Związek Żołnierzy AK Okręg Wielkopolska, przenieśli głaz na nowe udostępnione w tym celu miejsce – do parku im. Henryka Wieniawskiego, u zbiegu ul. Libelta i al. Niepodległości. Głaz trafił tam w 2004 roku.
Zarząd Okręgu Wielkopolska ŚZŻAK przygotował następnie dokumentację koncepcyjną, pozwalającą na dalsze uzgodnienia z miastem i 7 kwietnia 2006 r. wraz ze Społecznym Komitetem Budowy Pomnika poprosił miejskich radnych i zgodę na jego budowę. Radni podjęli taką uchwałę 16 maja 2006 roku.
– Społeczny Komitet Budowy Pomnika Polskiego Państwa Podziemnego pod przewodnictwem Włodzimierza Buczyńskiego w niezwykłym tempie rozpoczął działania inwestycyjne oraz zbiórkę pieniędzy – wspominał ppłk Ludwik Misiek, wiceprezes Zarządu Okręgu „Wielkopolska” ŚZŻAK. – Prezydent miasta Poznania Ryszard Grobelny podjął decyzję o sfinansowaniu przez Urząd Miasta konkursu zamkniętego na projekt pomnika, co znacznie przyspieszyło prace. Warto podkreślić, że budowie Pomnika patronował Komitet Honorowy pod przewodnictwem Jego Ekscelencji ks. arcybiskupa Stanisława Gądeckiego, Metropolity Poznańskiego.
Decyzją Jury Konkursu, na czele którego stał zastępca prezydenta miasta Maciej Frankiewicz, przyjęto do realizacji projekt pomnika opracowany przez artystę rzeźbiarza gdańskiego, prof. Mariusza Kulpę. Społecznym kierownikiem budowy był inż. Tadeusz Patecki, prezes Stowarzyszenia „Katyń” w Poznaniu. Elementy pomnika tworzyło kilka wybranych w przetargach przedsiębiorstw, w tym Zakłady im. H. Cegielskiego w Poznaniu, Odlewnia Żeliwa w Śremie i inne.
Powstał monument zmuszający swoim kształtem do refleksji, instalacja złożona ze słupów granitowych, spawanych elementów stalowych, sześciu orłów w locie, tablic pamięci z imiennymi tabliczkami Wielkopolan – ofiar II wojny światowej, kiosku multimedialnego i wielu ozdobnych i trwałych elementów kamiennych, murowanych i betonowych w otoczeniu zieleni…
Pomnik został odsłonięty i poświęcony 26 września 2007 roku. Wśród gości był obecny m.in. były prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski, a w katedrze poznańskiej uroczystą mszę odprawił kardynał Józef Glemp, prymas Polski.
