Nowe miasto na mapie Podkarpackiego. To Dubiecko w powiecie przemyskim
1 stycznia, po 86 latach, Dubiecko ponownie stanie się miastem. Nie będzie jednak fajerwerków, hucznych uroczystości, zabawy i specjalnego balu. Wszystko popsuł koronawirus. W zamian tylko skromna uroczystość odsłonięcia tablicy na budynku.
- To Dubiecko nie jest miastem?! - dziwi się przypadkowo spotkany w tej miejscowości mieszkaniec Śląska. Przyjechał w odwiedziny do rodziny spod Dubiecka i zagadnięty w sklepie, nie może się nadziwić, że ta miejscowość formalnie jest wioską.
Rzeczywiście, trudno zrozumieć, że jesteśmy we wiosce. Typowo miejska zabudowa, układ urbanistyczny, szerokie ulice i odchodzące od niej uliczki z miejskimi kamieniczkami. Są różne sklepy, supermarkety, punkty usługowe, parkingi. Sporo ludzi. O Dubiecku ciężko powiedzieć, że jest to wioska.
- Czy coś się zmieni? Od razu chyba nic poza nazwą. Może z czasem... - zastanawia się ekspedientka małego sklepu.
- Może młodzi chętniej będą chcieli zostać? Zawsze to będą mogli mieszkać w mieście - zastanawia się starszy mężczyzna.
Nowy (stary) rozdział w historii Dubiecka
Wtorek, 29 grudnia, godz. 11, Sala Obrazowa rotmistrza Witolda Pileckiego w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w Warszawie. Za godzinę premier Mateusz Morawiecki dziesięciorgu wójtom z Polski wręczy akty nadania statusu miasta ich zarządzanych przez nich miejscowością. Wśród samorządowców jest Jacek Grzegorzak, wójt gminy Dubiecko.
Jako jedyna miejscowość w województwie podkarpackim i jedna z dziesięciu w Polsce, od 1 stycznia 2021 r. Dubiecko stanie się miastem. A właściwie ponownie, po 86 latach bycia wsią, odzyska prawa miejskie nadane jej jeszcze w 1407 roku przywilejem króla Polski Władysława Jagiełły. Dubiecko aż 527 lat było miastem, od 1 stycznia ponownie będzie kontynuować swoją miejską historię.
- Kilka miesięcy temu wśród mieszkańców Dubiecka i gminy przeprowadziliśmy ankietę, czy chcą, abyśmy stali się miastem. Na terenie gminy na "tak" było 93 proc. mieszkańców, w Dubiecku 97 proc. - mówi wójt a po 1 stycznia burmistrz Dubiecka.
Na ile badania są wiarygodne? Przeprowadzone zostały w nietypowym roku. Pandemia koronawirusa, różnego rodzaju obostrzenia sanitarne, brak bezpośrednich spotkań, wszystko działo się w wersji online, głosowanie internetowe.
- Wypowiedziało się tylko sześćset osób, czyli ok. 9 proc. mieszkańców. Taki głos ja odbieram pozytywnie. Za chwilę z innymi wójtami będziemy odbierać nominacje dla naszych dziesięciu nowych miast. Zawsze prawa miejskie wiązały się z prestiżem i rozwojem gospodarczym regionu i mam nadzieję, że w naszym przypadku też tak się stanie. Są określone przepisy prawa, które pozwalają skorzystać na prawach miejskich. Chodzi m.in. o te związane z zagospodarowaniem przestrzennym. Myślę, że skorzystamy, choć będzie to długofalowy proces - mówi J. Grzegorzak.
- Prawa miejskie straciliśmy przed II wojny światową. Teraz tak naprawdę je odzyskujemy. Wracamy do tego, co było przez bardzo długi okres. 1 stycznia staniemy się gminą miejsko-wiejską. Niestety, uczcimy to tylko symbolicznie - podkreśla wójt.
Część miast przywrócono prawa zabrane jeszcze ukazem carskim
Na podstawie rozporządzenia premiera 1 stycznia wieś Dubiecko stanie miastem, wójt Jacek Grzegorzak będzie burmistrzem, a piętnaścioro radnych gminnych stanie się radnymi miejskimi. Podobnie w dziewięciu innych miejscowościach. Miastami staną się Kamieniec Ząbkowicki w województwie dolnośląskim, Goraj i Kamionka w lubelskim, Sochocin, Solec nad Wisłą, Wiskitki w mazowieckim, Wodzisław w świętokrzyskim, Budzyń i Koźminek w wielkopolskim.
Po 1 stycznia w Polsce będzie 954 miast.
- Bardzo się cieszę, że w wielu przypadkach udało się naprawić błędy przeszłości i krzywdy historii. W kilku przypadkach jest to przywrócenie praw miejskich, odebranych ukazem carskim po Powstaniu Styczniowym, dlatego, że Polacy walczyli o niepodległość. Jest to więc akt sprawiedliwości dziejowej - podczas wręczania statusów miejskich mówił premier Mateusz Morawiecki.
- Ta zmiana ma czemuś służyć. Tym miejscowościom nadany zostanie impuls rozwojowy. Często charakter tych miejscowości był miejski, niezależnie od liczby mieszkańców. Dzisiaj najmniejsze polskie miasto, Opatowiec, liczy niewiele ponad trzystu mieszkańców. Jednak zasadniczo to historia, tradycja i aspiracje, a także charakter urbanistyczny powinien decydować o tym, jaki powinien być status. Wierzę, że wraz z nadaniem praw miejskich do tych miejscowości przyjdą nowe inwestycje, a w związku z tym lepsze perspektywy dla mieszkańców - twierdzi Morawiecki.
Dubiecko prawa miejskie straciło w 1934 roku, już czasach II Rzeczpospolitej. Dlaczego? Powodem było tworzenie tzw. gmin zbiorowych. Z tego względu w 1934 r. prawa miejskie stracił też m.in. Pruchnik z powiatu jarosławskiego, znajdujący się niedaleko Dubiecka. Odzyskał je w 2011 roku i trzeba przyznać, że miasteczko wiele na tym zyskało. Dopieszczonego centrum może pozazdrościć niejedno większe miasto.
Mieszkańcy Dubiecka zawsze czuli się mieszczanami, mówiło się "idziemy do miasta"
Włodarze Dubiecka już wcześniej starali się o odzyskanie praw miejskich. W latach 80 ub. wieku wniosek złożyła Gminna Rada Narodowa w Dubiecku i naczelnik gminy. Wtedy jednak nie zyskał on akceptacji rządu, m.in. ze względu na słabą infrastrukturę komunalną.
- Po tym okresie nadal utrzymują się w środowisku nadzieje i oczekiwania dotyczące podjęcia starań o przywrócenie (nadanie) dla Dubiecka praw miejskich. Nadal mieszkańcy Dubiecka czują się „mieszczanami”, a w środowisku gminy słyszy się, że „idziemy do miasta”.
Co ciekawe, niedaleko Dubiecka jest wieś Przedmieście Dubieckie, wyraźnie określające, że miejscowość ta znajduje się przed jakimś miastem. Jakim? O tym dowiadujemy się z drugiego członu nazwy.
24 sierpnia 1407 roku staraniem Mikołaja Kmity (syna Piotra) Dubiecko uzyskało przywilej pozwalający na przekształcenie osady w miasto. Wraz z nadaniem praw miejskich związane było przeniesienie Dubiecka z prawego brzegu Sanu na lewy. Na prawym brzegu pozostała wieś zwana Ruskim Dubieckiem, a od końca XV wieku Ruską Wsią.
Na początku miasto posiadało pięciu rajców (którzy wybierali spośród siebie burmistrza) oraz wójta i sześciu ławników. Herb Dubiecka, odtworzony został na podstawie pieczęci. Przedstawiał postać biskupa w infule, z pastorałem w lewej ręce, z prawą ręką wzniesioną do błogosławieństwa. Po bokach pieczęci znajdował się napis: „S civitatis DVBIECZKO".
Przez stulecia miasteczko rozwijało się raz lepiej, raz gorzej. To w tej miejscowości ok. 1551 roku urodził się Stanisław Diabeł Stadnicki (choć część źródeł jako miejsce urodzenia podaje Nowy Żmigród). Został zapamiętany jako awanturnik i sławny warchoł, nazwany „Diabłem Łańcuckim”.
W Dubiecku, w 1735 roku urodził się Ignacy Krasicki. Jeden z głównych przedstawicieli polskiego oświecenia. Nazywany „księciem poetów polskich”. Wychowywał się w istniejącym do dzisiaj pałacu, turystycznej perle Dubiecka.
W 1880 mieszkało tutaj 690 katolików, 700 wyznawców judaizmu oraz 114 unitów. Większość mieszkańców pod koniec XIX wieku trudniła się bednarstwem oraz szewstwem.
Od 1 stycznia będą miastem. Co się zmieni?
Dzisiaj w Dubiecku mieszka ok. 900 mieszkańców, w całej gminie ponad 9 tys. Czy to, że Dubiecko od 1 stycznia będzie miasta, a dotychczasowa gmina wiejska stanie się miejsko-wiejską w jakiś znaczący sposób wpłynie na życie mieszkańców?
- Niezbędna będzie wymiana pieczęci urzędowych, pieczątek, szyldów na budynkach, papieru firmowego, materiałów promocyjnych itp. Nie będą to koszty znaczące - twierdzi wójt Grzegorzak.
Nie będzie przedterminowych wyborów wójta i radnych. Automatycznie Dubiecko będzie mieć burmistrza i radnych miejsko-gminnych.
Co z opłatami, podatkami i innymi sprawami finansowymi? Te sprawy zawsze najbardziej niepokoją mieszkańców.
Podatki i opłaty nie zmienią się z tego powodu, że Dubiecko stanie się miastem. Ich wysokość jest uzależniona od decyzji radnych. Miasto i gmina zyskają dodatkowe możliwości zdobycia dofinansowania z różnych programów europejskich.
Dubiecko będzie pierwszym miastem w powiecie przemyskim. Kiedyś prawa miejskie miał jeszcze Fredropol, ale stracił je zaledwie po ok. 150 latach, przed 1880 rokiem.
