Nie trzeba nam wielkiej wody. Ciągle się zbroimy na wojnę z Odrą
Przed wodą tysiąclecia obronić się nie można. To walka o zmniejszenie skutków...
Dwadzieścia lat temu przez nasz region przepływała rekordowa fala wezbraniowa powodzi tysiąclecia. Przed tygodniem pytaliśmy samorządowców z nadodrzańskich miast, czy dziś czują się bezpieczni. Zdania były podzielone. A teraz zapytajmy fachowców: Co by było, gdyby taka rekordowa fala płynęła dziś?
Jesteśmy gotowi, ale...
Powódź z lipca 1997 roku swoimi rozmiarami przekroczyła wszystkie dotychczasowe „wielkie wody”, ale i najbardziej pesymistyczne wyobrażenia. Rozmiary powodzi nie dały żadnych szans skutecznego manewru zapobiegającego powstaniu olbrzymich strat. Powódź ta dowiodła, że istnieje pilna potrzeba przebudowy od lat zaniedbywanego z powodu braku środków hydrotechnicznego systemu ochrony przed powodzią w dorzeczu Odry.
W Lubuskim Zarządzie Melioracji i Urządzeń Wodnych słyszymy, że w porównaniu z 1997 rokiem jesteśmy bez porównania lepiej chronieni przed wielką wodą. A nie jest to wcale takie proste. Zarząd sprawuje pieczę nad 4017,412 km cieków naturalnych, 818,406 km wałów przeciwpowodziowych, 91 jeziorami, 45 melioracyjnymi stacjami pomp, dziewięcioma zbiornikami wodnymi, 4297 budowlami oraz 13,462 km rurociągów. Utrzymanie ich kosztuje 20--25 mln zł, przynajmniej taka kwota trafia rocznie do kasy LZMiUW po powodzi 2010 roku. W pierwszej kolejności pieniądze te wydawane są na utrzymanie melioracyjnych stacji pomp oraz najbardziej newralgicznych miejsc na rzekach, które mogą stwarzać zagrożenie dla ludzi i mienia w przypadku wystąpienia wielkiej wody.
W ramach „Programu Odbudowy i Modernizacji po powodzi 1997 r.” udało się odbudować i zmodernizować znaczną liczbę wałów, przepompowni oraz zabudować wyrwy w obwałowaniach i doraźnie je wzmocnić. Odbudowane zostały również rzeki i kanały. W latach 1999-2016 zajęto się 159,43 km wałów, odbudowano 341,25 km rzek i kanałów, 14 przepompowni oraz siedem zbiorników retencyjnych, na łączną kwotę 576 mln zł.
Przezorny, zabezpieczony
Aby wzmocnić system i lepiej zabezpieczyć się przed ewentualnymi powodziami w planach jest stworzenie w regionie centrum monitoringu stacji pomp. Podstawowym jego zadaniem będzie zbieranie niezbędnych informacji o stanie obiektu, ale umożliwi on również zdalne sterowanie wybranymi urządzeniami na pompowniach, co w znacznym stopniu ułatwi kontrolę nad wielką wodą. Trzy tygodnie temu został również podpisany „Plan inwestycji planowanych do realizacji w zakresie melioracji wodnych podstawowych w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2014- -2020”. Potrzebę wykonania tych inwestycji weryfikowały między innymi powodzie, które wystąpiły w Lubuskiem w ubiegłych latach oraz stale pogarszający się stan techniczny urządzeń melioracyjnych. W aktualnym planie wśród źródeł finansowania wymienia się także Europejską Współpracę Terytorialną oraz Kontrakt Regionalny. Zawartych jest również szereg zadań, które będą mogły być zrealizowane dopiero po uzyskaniu niezbędnych funduszy.
Dlaczego Odra i Odra... Podstawowym źródłem powstawania powodzi odrzań-skich jest obszar górnej Odry do ujścia Olzy włącznie („Zagrożenia powodziowe na terenie województwa lubuskiego”). Drugim źródłem odpływu znaczących mas wody jest Nysa Kłodzka. Wezbrania górnej Odry i Nysy Kłodzkiej powodują znacznych roz-miarów powodzie dla środkowej Odry. Zdaniem ekspertów, w Lubuskiem powódź znacznych rozmiarów wystąpić może przy znacznym wezbraniu na górnej Odrze i dużych wezbraniach na Bobrze i Nysie Łużyckiej, a także mogą ją spowodować dopływy środkowej Odry przy umiarkowanym wezbraniu na górnej Odrze (1977 r.). Zagrożenie powodziowe spowodować może także uformowanie fali powodziowej przy wezbraniu na górnej Odrze i jej prawostronnych dopływach do Baryczy włącznie (1985r.). Warta nie odgrywa istotnej roli w budowie kulminacji, nawet przy wezbraniu katastrofalnym. Wpływa jedynie na dłuższe utrzymywanie się przepływów wysokich.
Z przeglądu powodzi XIX wieku z lat 1813-1855, jak również z XX wieku wynika, że cechą wspólną tych powodzi były znaczne opady na górnej Odrze oraz w lewym i prawym dorzeczu Odry.
Powódź 1997 roku była najbardziej katastrofalna w dziejach regionu. Dotknęła 20 gmin ówczesnego województwa zielonogórskiego. Częściowo pod wodą znalazły się Nowa Sól, Krosno Odrzańskie, Bytom Odrzański oraz Szprotawa. Fala kulminacyna, która dotarła do Nowej Soli, miała niemal osiem metrów wysokości. Z łatwością poradziła sobie z wałami przeciwpowodziowymi. Przepraszam, tak by się stało, gdyby nie desperacja mieszkańców. I fakt, że w kilku innych miejscach wały „puściły” wcześniej...
W 1997 w dawnym województwie zielonogórskim Bóbr i Odra zniszczyły całkowicie lub częściowo 3 tys. mieszkań. Pod wodą znalazło się ok. 10 tys. ha pól obsianych pszenicą, żytem i rzepakiem, czyli 10 proc. areału rolnego. Rzeki zalały 30 tys. ha łąk, pastwisk i nieużytków.
TUTAJ BĘDZIEMY BEZPIECZNI
Bytom Odrzański Budowa lewostronnego wału Odry w celu zmniejszenia zagrożenia powodziowego przede wszystkim terenów zabudowanych znajdujących się w północno-zachodniej części miasta, a także terenów przyległych uprawianych rolniczo i dróg. Całkowity koszt inwestycji wyniósł 7700 tys. zł.
Ochrona przeciwpowodziowa miasta Nowa Sól i obszarów poniżej miasta Krosno Odrzańskie. Ogłoszony został przetarg dwustopniowy na wyłonienie Wykonawcy. Planowana data rozpoczęcia prac budowlanych: I kwartał 2018 r., natomiast planowana data zakończenia prac to 2021 r. Ze środków Banku Światowego w ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły, w tym:
Wężyska - Chlebowo. Budowa lewostronnego wału przeciwpowodziowego rzeki Odry o długości około sześciu kilometrów i przebiegać będzie przez gminy Maszewo, Gubin, Krosno Odrzańskie...
Nowa Sól. – Drugi etap zabezpieczenia Nowej Soli. Budowa przepompowni odwadniającej z modernizacją istniejących obwałowań na rzece Czarnej Strudze oraz modernizacji istniejących obwałowań na tej rzece powyżej kilometra 3+330.
Pyrnik – Klenica. Odbudowa istniejącego prawostronnego wału przeciwpowodziowego Odry na długości 5,984 km. Celem inwestycji było zabezpieczenie i ochrona przeciwpowodziowa terenów leżących po stronie zawala przed wielkimi wodami Odry. Łączny koszt inwestycji wyniósł 26 715 tys. zł.
W ramach nowej pespektywy finansowej na lata 2014-2020 realizowana jest budowa dwóch odcinków obwałowań o łącznej długości 1287 m. Planowany termin ich zakończenia to 2018 Zadania są współfinansowane ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego
– Lubuskie 2020. Inwestycje:
Kiełcz. Budowa wału Odry w kilometrze 424+000-424+500 Inwestycja prowadzona jest w formule „zaprojektuj – wybuduj”, więc wybrany wykonawca jest zobowiązany przygotować dokumentację techniczną. I rok 2017 zgodnie z harmonogramem ma być na to przeznaczony. 2018 to już wykonanie i zakończenie planowane na październik.
Przewóz. Przedmiotem inwestycji jest budowa obwałowań prawostronnych na wysokości miejscowości Przewóz wzdłuż Nysy Łużyckiej od km 101+030 do km 101+830. Trasa projektowanych obwałowań obejmuje wykonanie dwóch odcinków wałów w celu całkowitego zamknięcia doliny na długości 1400 m na wysokich brzegach.
Słubice. Przedmiotem rozpoczętej inwestycji jest wykonanie prac niezbędnych dla poprawy ochrony przeciwpowodziowej Słubic. To wzmocnienie istniejących wałów przeciwpowodziowych Odry, budowa nowego wału okrężnego o długości około 5,9 km, odbudowa Raczej Strugi na długości około 765 m poniżej wału okrężnego oraz na długości około 1,3 km powyżej mostu na drodze Słubice – Drzecin, a także odbudowa Czarnego Kanału na długości 4156 m.
Górzyca – Kostrzyn. Celem inwestycji była ochrona gruntów rolnych przed powodziami poprzez rozbudowę prawobrzeżnego wału rzeki Odry na długości 9,96 km – wykonanie robót mających na celu ujednolicenie przekroju wału, poprawę szczelności korpusu i podłoża wału, umocnienie skarp i dostosowanie wysokości wału do rzędnej min. 1,0 m nad wodą miarodajną. Łączny koszt 24 465 tys. zł.