Nie ma szkoły bez przemocy, czyli dlaczego dzieci się biją? Rozmowa z psychologiem i pedagogiem o przemocy uczniów w szkole

O tym, dlaczego dzieci biją się w szkole i jak temu zaradzić, rozmawiamy z Katarzyną Kaniecką, psychologiem i pedagogiem z Kliniki Uniwersytetu SWPS.

Instytut Badań Edukacyjnych opublikował raport dotyczący przemocy w szkole. Wynika z niego, że to zjawisko powszechne i nie ma szkoły wolnej od przemocy. W poszczególnych placówkach może to różnie wyglądać, ale z tego opracowania wynika, że poziom agresji w podstawówkach wzrasta w porównaniu z gimnazjami. Dlaczego?

Niezależnie od tego, czy sprawcą przemocy jest 13-letni uczeń szkoły podstawowej, czy 15-letni uczeń gimnazjum, czynniki zwiększające ryzyko jej wystąpienia oraz mechanizmy podtrzymujące pozostają takie same. Niewątpliwie związane są one z organizacją nauczania - tu wymienić należy monotonię, ograniczenia przestrzeni i czasu, nadmiar bodźców (hałas) przy równoczesnym braku możliwości odprężenia się, niewłaściwe zagospodarowanie czasu uczniów lub jego brak. Kolejna grupa przyczyn omawianego zjawiska to niewłaściwy system norm: ich niejasność, niespójność lub nie przestrzeganie zasad przez osoby znaczące oraz normy promujące rywalizację pomiędzy uczniami. Zakłócenia relacji na linii uczeń - nauczyciel - rodzic, a wśród nich: brak autentycznego dialogu i kontaktu, mała uważność w relacjach oraz niepożądany sposób komunikowania się nauczycieli z uczniami także zwiększają ryzyko występowania przemocy w szkole. Nie należy także zapominać o niewłaściwych reakcjach na zachowania agresywne, takich jak bagatelizowanie, reakcje niekonsekwentne oraz brak skutecznej mediacji w odpowiedzi na konflikt. Gdy do wyżej wymienionych czynników dodamy fakt, że dzieci często nie wynoszą z domu pożądanych strategii reagowania w sytuacjach frustrujących oraz umiejętności rozwiązywania konfliktów, otrzymujemy równanie, którego wynikiem jest przemoc.

Jaka jest główna przyczyna agresji wśród dzieci i młodzieży? Wielu oskarża o to Internet, gry elektroniczne i zabieganie rodziców, którzy nie mają czasu dla rodziny. Ale czy to rzeczywiście są główne przyczyny?

Młodzi ludzie zachowują się agresywnie, ponieważ nie znają konstruktywnych sposobów wyrażania emocji. Nie umieją lub nie chcą mówić o tym, co czują, bywa też, że po prostu tego nie wiedzą. Rodzice rzadko rozmawiają z dziećmi o własnych emocjach. Nawet wówczas, gdy mały człowiek zauważa u mamy lub taty złość, smutek lub strach, rodzic bardzo często zaprzecza ich przeżywaniu, odpowiadając: "Nic się nie stało, wszystko jest w porządku". Komunikaty docierające do dziecka na poziomie werbalnym i niewerbalnym są wówczas sprzeczne. W konsekwencji dziecko otrzymuje sygnał, że trudnych emocji należy się wstydzić lub je ukrywać.