Nawet jeśli to był tylko raz... Zrób test na HIV!
Dziś światowy dzień AIDS. Na temat zakażeń HIV rozmawiamy z prof. dr. hab. n. med. Miłosz Parczewski z Oddziału Obserwacyjno-Zakaźnego, Chorób Tropikalnych i Nabytych Niedoborów Immunologicznych.
- Jak dużym problemem jest fakt zakażeń HIV w naszym regionie?
- W Poradni Nabytych Niedoborów Immunologicznych w Szczecinie, będącej częścią Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego przy ul. Arkońskiej na stałe leczonych antyretrowirusowo jest około 500 osób, zarejestrowanych mamy ok. 1200 pacjentów żyjących z HIV. Część z tych pacjentów zmieniła ośrodek lub jeszcze nie jest leczona, aczkolwiek aktualnie każdej osobie zakażonej oferowane jest rozpoczęcie terapii. Cały czas zakażenie HIV jest problemem bardzo istotnym, niestety świadomość społeczna wcale nie zmienia się na lepsze.
Obserwujemy, że ludzie przestają bać się zakażenia HIV, co jest z jednej strony zjawiskiem korzystnym - "oswojeniem" tego zakażenia, ale z drugiej strony częstość ryzykownych zachowań, głównie seksualnych – bo taka jest pierwszoplanowa droga zakażenia, wcale nie zmniejsza się. Należy pamiętać, że Polska jest krajem, w której liczba zakażeń systematycznie wzrasta. Nowe zakażenia obserwuje się najczęściej w dużych miastach takich jak Warszawa, Poznań, Kraków - to tam dochodziło do największej liczby zakażeń w ostatnich latach. Od około dwóch lat obserwujemy przeniesienie większej liczby zakażeń na miasta średnio duże, takie jak Szczecin. Już kilka miesięcy przed końcem tego roku mieliśmy odnotowanych praktycznie tyle zakażeń w Szczecinie, co w całym roku 2015. Nowych pacjentów jest zatem coraz więcej, a zakażenia ściągane są u nas np. z Berlina czy innych dużych miast w Polsce. Wystarczy jeden wyjazd, delegacja, spotkanie, przygodny kontakt seksualny...
- Jakie są najczęstsze drogi zakażenia?
- Polska kiedyś była krajem, w którym drogą zakażenia była głównie narkomania – narkotyki podawane dożylnie, ale od ok.10 lat się to zmieniło. Pojawia się moda na narkotyki, które prowadzą do poprawy funkcji seksualnych – to tzw. „chem-sex”. Jest to seks na narkotykach, dopalaczach. Powodują one zwiększony popęd płciowy, zmniejszają czujność i kontrolę samego siebie, czego efektem jest prowadzenie do większej liczby przygodnych kontaktów seksualnych. Liczba zakażeń drogą nadużywania dożylnego środków psychoaktywnych systematycznie maleje. Wciąż obserwujemy w Polsce pojedyncze przypadki zakażeń z matki na dziecko, aczkolwiek ich liczba również generalnie maleje. Pamiętajmy, że kontakt zakażonej krwi z nieuszkodzoną skórą nie jest groźny, ale np. już ze skórą uszkodzoną czy śluzówką - tak. Bywa, że dziecko bawi się czymś znalezionym na dworze, może to być igła i zakłuje się. W takich sytuacjach należy skontaktować się z lekarzem rodzinnym, który po konsultacji ze specjalistą zdecyduje, czy konieczne jest wdrożenie profilaktyki HIV.
- Kto najczęściej odkrywa u siebie zakażenie HIV?
- Przypadki są różne. Najczęstszą grupą osób zakażonych pozostają mężczyźni w wieku 20-35 lat zakażonych drogą seksualną, ale tak naprawdę zakażenie może dotyczyć praktycznie każdej osoby, zarówno mężczyzn jak kobiet, w różnych grupach wiekowych. Najstarszy nasz pacjent ma około 80 lat. To mężczyzna, który jest zakażony dopiero od kilku lat. Jest też grupa kobiet - 50 plus, które chciały ułożyć sobie na nowo życie. Osoby po 50 roku życia w ogóle bardzo często nie zdają sobie sprawy, że powinny się testować, jeśli zmieniają partnerów seksualnych, niestety nie używają też prezerwatyw. Nie potrafią ich używać, wstydzą się... a nie powinny. Cały czas podkreślamy, że konieczna jest profilaktyka.
- Jeśli podejrzewamy zakażenie, kiedy należy wykonać test?
- Test wykonuje się najwcześniej po miesiącu od ryzykownego kontaktu seksualnego, chyba że pojawiają się objawy rzekomogrypowe z wysypką, bólami stawów itp., które są wczesnym sygnałem zakażenia. Trzeba wiedzieć, że 95 proc. zakażonych początkowo nie ma żadnych objawów, szczególnie w tym wczesnym okresie. Postrzeganie drugiej osoby, szczególnie partnerów czy partnerek seksualnych przez pryzmat wyglądu ogólnego braku objawów chorobowych jest bardzo niebezpieczne. Między 40 a 50 proc. Polaków w ogóle nie wie, że jest zakażonych a do większości zakażeń dochodzi do 2 lat po zakażeniu źródła, od osób całkowicie bezobjawowych. Dlatego trzeba pamiętać o wykonywaniu testów w kierunki HIV, przed zaangażowaniem się w nowy związek i prezerwatywach, jeśli zmieniamy partnerów seksualnych. Pamiętajmy też, że kobieta w ciąży powinna wykonywać dwa razy test w kierunku HIV, w okolicy 10 tygodnia i między 34 - 38 tygodniem ciąży.
- Prezerwatywa daje pewność?
- Jeśli jest założona prawidłowo, nie pęknie podczas stosunku, nie zsunie się to daje pewność. W przypadku seksu oralnego ryzyko jest niskie, ale należy pamiętać, że przy takim kontakcie przenoszą się inne choroby np. kiła.
- Jak wygląda leczenie?
- Leczyć można się w każdym ośrodku w Polsce. Bardzo dbamy o anonimowość naszych pacjentów. Nawet same leki, które są refundowane, wydajemy w naszym ośrodku, pacjent nie idzie po nie do apteki. Opieka lekami antyretrowirusowymi jest na dzień dzisiejszy bezpłatna i prowadzona do końca życia. W tej chwili leczymy każdego, kto jest zakażony bez względu na stopień zakażenia, jeśli wyraża na to zgodę. Nie ma kolejek do poradni czy do włączenia do programu lekowego. Leczenie sprawia, że pacjent nie zachoruje na AIDS, będzie żył bez objawów choroby z oczekiwaną długością życia podobną do populacji ogólnej oraz będzie istotnie mniej zakaźny. Skutecznie leczone osoby żyjące z zakażeniem HIV mogą mieć potomstwo, często bez istotnej medycznej ingerencji w sam akt zapłodnienia. Trzeba podkreślić, że dziecko urodzone z matki zakażonej, która jest leczona a dziecko ma stosowane leczenie profilaktyczne, ma 99 proc. szans, że będzie zdrowe. Przy braku leczenia ryzyko transmisji zakażenia na dziecko wynosi 30 proc.
Gdzie się badać?
Punkty Konsultacyjno-Diagnostyczny w Szczecinie i Koszalinie będą pełnić dodatkowe dyżury w ramach obchodów Światowego Dnia AIDS – wykonamy bezpłatne i anonimowe testy w kierunki HIV oraz skorzystamy z telefonu zaufania.
Dodatkowe dyżury możliwe są dzięki dotacji przyznanej ze środków Samorządu Województwa Zachodniopomorskiego („mały grant”) Stowarzyszeniu Profilaktyki i Terapii Młodzi-Młodym oraz Stowarzyszeniu Wolontariuszy „Da Du”. Organizacje te w ramach obchodów Światowego Dnia AIDS będą prowadzić działania profilaktyczne, dlatego zaplanowały uruchomienie dodatkowych dyżurów w dwóch zachodniopomorskich punktach diagnostyczno-konsultacyjnych.
Dzięki dotacji, Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny w Koszalinie znajdujący się przy ul. Modrzejewskiej 4, uruchomi dodatkowe dyżury: 2 grudnia 2016 r. w godz. 15.30-18.30 oraz 3 grudnia 2016 r. w godz. 9.00–13.00. W tych dniach działać będzie także telefon zaufania: 692 590 884 (normalnie z tego numeru skorzystamy tylko w czwartki w godz. 15.30-18.30).
Członkowie Stowarzyszenia Profilaktyki i Terapii Młodzi-Młodym przeprowadzą także warsztaty edukacyjne „Wiedza ratuje życie” dla słuchaczy pielęgniarstwa, pedagogiki, fizjoterapii, wychowania fizycznego oraz ratownictwa medycznego z Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koszalinie.
Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny w Szczecinie przy al. Wojska Polskiego 160 uruchomi dodatkowe dyżury w dniach 5-9 grudnia 2016 r. w godzinach 15.30-19.30. Punkt w normlanych godzinach pracy czynny jest w poniedziałki i środy w godz. 15.30-19.30 oraz piątki w godz. 15.30-17.30.Oprócz bezpłatnych testów w kierunki HIV, będzie można porozmawiać z certyfikowanymi doradcami na temat profilaktyki czy bezpiecznych zachowań seksualnych. Wykonanie każdorazowo testu poprzedzone będzie kwalifikacją przedtestową oraz indywidualnym szacowaniem ryzyka.
Propagowanie testów w kierunku HIV stanowi jedną z podstawowych form działań profilaktycznych. Szacuje się, że 30-35 tys. Polaków jest zakażonych HIV, a 50% z nich o tym nie wie i może nieświadomie narażać innych. Światowy Dzień AIDS obchodzony jest 1 grudnia.