Kraków, banał, chaos i ciasnota

Kraków figuruje na liście światowego dziedzictwa UNESCO ze względu na wyjątkową architekturę. Tylko co z tego, skoro samowola budowlana zaszła tak daleko, że eksperci mówią już o kryzysie planistycznym? Do czego to prowadzi opowiada nam Michał Wiśniewski, historyk architektury, współzałożyciel Fundacji Instytut Architektury.

Witamy w Krakowie, mieście królów. I deweloperów?

Z pewnością jest to grupa, która ma dzisiaj silne karty w rękach i ogromny wpływ na to, jak kształtowana jest przyszłość Krakowa. Deweloperzy narzucają rozwiązania, które z punktu widzenia interesu publicznego są niekorzystne.

Czy przez chaotyczną zabudowę Kraków robi się brzydki?

Problem estetyki nie jest tutaj najważniejszy. Problemem są procesy urbanistyczne, których nie będzie się już dało odwrócić. Nie da się poszerzyć ulicy, kiedy tuż obok niej znajdują się budynki. Trzeba by taki budynek zburzyć, wykupić go. Pomijam już kwestie środowiskowe, bo wybudowanie drogi to zajęcie terenu, gdzie kiedyś rosła trawa, drzewa itd.

Zacznijmy więc od początku. Kiedy w Krakowie nastąpił boom budowlany?

Po naszym wejściu do Unii Europejskiej pojawiły się nowe możliwości ekonomiczne, zaczął napływać zagraniczny kapitał, wcześniej rozpoczął się boom w turystyce. Do Krakowa przeniosły się centra biznesowe i informatyczne - to spowodowało presję, związaną z budowaniem centrów handlowych, hoteli i mieszkań. Dokładnie w tym samym czasie w Polsce zmieniły się zasady dotyczące planowania przestrzennego.

Weszła nowa ustawa o planowaniu przestrzennym.

Dotychczasowy system, funkcjonujący w PRL-u, został zlikwidowany, a w to miejsce próbowano stworzyć nowy, który okazał się całkowicie nieskuteczny. Wręcz niebezpieczny dla rozwoju polskich miast i to dotyczy nie tylko Krakowa, ale całej Polski. Nowy system jest oparty o dwa elementy: studium kierunków i uwarunkowań rozwoju przestrzennego - dokument, mający być substytutem planu ogólnego, ale niemający przełożenia na prawo lokalne.

Czyli na wydawanie zezwoleń na zabudowę.

W Krakowie, w ostatnich kilku latach, wydano ponad 400 zezwoleń na budowę niezgodnych z zapisami studium. Ten dokument powinien działać w perspektywie kilkudziesięcioletniej, a u nas już po 15 latach dyskutuje się o trzecim studium, nie o aktualizacji, ale o nowym dokumencie! A na jego przygotowanie wydaje się miliony złotych, to długa dyskusja, szereg analiz, ustaleń. Studium w polskim prawie ma być podstawą dla przygotowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, tymczasem Kraków objęty jest nimi w około 60 procentach. Wiele fragmentów miasta do dzisiaj planu nie posiada i to te tereny są najbardziej narażone na agresywną akcję deweloperską.