Fot. 123rf
Ustawową wspólność majątkową można ograniczyć, wyłączając z niej pewne przedmioty
Dotyczy to m.in. darowizn z majątku wspólnego (z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych), a także czynności prawnych prowadzących do:
- zbycia, obciążenia lub odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal,
- zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa,
- zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzących do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.
Ważność umowy, która została zawarta w którejś z tych spraw tylko przez jednego z małżonków zależy od potwierdzenia takiej umowy przez drugiego małżonka. Jeżeli takiego potwierdzenia nie będzie, umowa stanie się nieważna.
Wniosek z powyższego jest następujący: ani żona, ani mąż nie mogą każde z osobna brać na siebie poważniejszych zobowiązań majątkowych. Niektóre czynności, takie jak np. sprzedaż domu, mieszkania czy gospodarstwa rolnego – mogą przeprowadzić tylko razem. Bez zgody współmałżonka działania takie zostaną uznane za nieważne.
W sytuacji, gdy jeden z małżonków zaciąga zobowiązanie tylko i wyłącznie ze swojego majątku osobistego, wierzyciel we własnym interesie powinien być również zainteresowany uzyskaniem zgody drugiego współmałżonka. Jeśli ją bowiem uzyska, może żądać zaspokojenia swoich roszczeń także z majątku wspólnego małżonków. Natomiast jeżeli np. mąż zaciągnął zobowiązanie bez zgody żony, wówczas wierzyciel może żądać zaspokojenia swoich roszczeń jedynie z jego majątku osobistego.
Kiedy ustaje małżeńska wspólność majątkowa? Oczywiście wygasa wraz z ustaniem małżeństwa – czy to wskutek rozwodu albo separacji, czy wskutek śmierci jednego z małżonków. Miejsce wspólności zajmuje wtedy współwłasność w częściach ułamkowych. W przypadku dziedziczenia oznacza to, że po śmieci jednego z małżonków dziedziczeniu podlega połowa majątku wspólnego – pozostała pozostaje przy drugim małżonku.
Wspólność majątkową można zmienić lub całkowicie znieść również w trakcie trwania małżeństwa. Trzeba jednak odwiedzić notariusza, który sporządzi majątkową umowę małżeńską o zniesieniu wspólności ustawowej. W takim przypadku każdy z małżonków zachowa te składniki majątku, które przypadły mu w drodze podziału majątku wspólnego, oraz przedmioty nabyte już po wprowadzeniu rozdzielności. Każdy z małżonków ma wówczas pełną swobodę dysponowania swoim majątkiem. Sam również odpowiada względem wierzycieli za zaciągnięte przez siebie zobowiązania.
Właśnie z tego powodu – spodziewając się konieczności spłaty zobowiązań w wyniku np. przegranego procesu – wiele małżeństw dokonuje zniesienia wspólności, dzieląc majątek w taki sposób, że istotna jego część przypada małżonkowi nie obciążonemu długami.
Oprócz całkowitej rozdzielności mamy do wyboru również dwie inne możliwości zmiany naszych stosunków majątkowych z żoną lub mężem. Możemy na przykład ustawową wspólność majątkową ograniczyć, wyłączając z niej pewne przedmioty (najczęściej są to mieszkania, inne nieruchomości, samochody, jachty itp.) lub też odwrotnie – rozszerzyć na majątek osobisty nabyty przed zawarciem małżeństwa. Wszystko to jest możliwe wyłącznie na drodze umowy zawartej w obecności notariusza.
Umowy o zniesieniu wspólności małżeńskiej nie należy mylić z intercyzą, którą zawiera się przed ślubem. W przypadku zawarcia intercyzy każdy z małżonków zachowuje wyłącznie dla siebie zarówno majątek nabyty przed ślubem, jak też nabyty później.
Jeżeli jeden z małżonków dąży do zniesienia wspólności, a drugi się temu sprzeciwia, zainteresowany zmianą małżonek może wystąpić do sądu z odpowiednim wnioskiem. W sprawach o zniesienie współwłasności między małżonkami właściwy jest sąd rejonowy, w okręgu którego małżonkowie ostatnio wspólnie mieszkali – pod warunkiem, że chociaż jeden z małżonków nadal w okręgu tego sądu zamieszkuje. Jeżeli nie – wniosek składa się do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego.
W uzasadnieniu wniosku trzeba przedstawić wszystkie okoliczności, z których wynika konieczność wprowadzenia rozdzielności majątkowej. Do takich okoliczności można zaliczyć: separację faktyczną, długoletnią karę pozbawienia wolności, rażącą niegospodarność jednego z małżonków, trwonienie majątku wspólnego na skutek hulaszczego trybu życia, alkoholizm itp.