Jakie są perspektywy oczyszczenia powietrza w Polsce?
Zdaniem rządu, w 2027 roku powietrze będzie wolne od smogu.
W najbliższych latach zaczną obowiązywać lokalne ograniczenia prawne, mające na celu zmniejszenie emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Minęły już prawie trzy lata od wejścia w życie ustawy antysmogowej, która zmieniła m.in. brzmienie art. 96 ustawy Prawo ochrony środowiska.
Artykuł ten w nowym brzmieniu upoważnia teraz sejmiki województwa do przyjmowania uchwał wprowadzających ograniczenia lub zakazy mające wpływ na poprawę jakości powietrza.
Nowelizacja nie zmusza samorządów do działania, ale umożliwia im podejmowanie decyzji prowadzących do ograniczenia niskiej emisji. Samorządy mogą podjąć decyzję dotyczącą określenia obszaru, na którym obowiązywać będą nowe przepisy oraz zdecydować, jakiego rodzaju domowe kotły będą mogły być wykorzystywane, poprzez np. określenie ich klasy emisyjnej.
Jak wiadomo, im wyższa klasa, tym mniejsza emisja i niższe zanieczyszczenie powietrza. Ustawa pozwala także na określenie rodzaju używanego paliwa stałego. Chodzi np. o węgiel najniższej jakości, miał i drewno.
Innymi słowy, władze samorządowe mogą teraz określać, czym będzie można będzie palić w domowych piecach. Mogą m.in. zakazać palenia np. miałem węglowym, który jest tanim, ale jednocześnie najbardziej toksycznym paliwem - i nakazać używanie bardziej kalorycznego sortu węgla, którego spalanie nie emituje tak dużych ilości zanieczyszczeń.
Uchwały sejmików
Z nowych możliwości skorzystało już kilka sejmików, które podjęły tzw. uchwały antysmogowe. Nowe przepisy wprowadziły m.in. sejmiki województw małopolskiego, śląskiego, opolskiego, mazowieckiego i łódzkiego.
Pierwszym sejmikiem, który przyjął uchwałę antysmogową, był Sejmik Województwa Małopolskiego. 15 stycznia 2016 r. radni uchwalili przepisy mające na celu ochronę jakości powietrza, które będą obowiązywać na obszarze Gminy Miejskiej Kraków od 1 września 2019 r.
Zgodnie z nimi, w kotłach, piecach i kominkach całkowicie zakazane będzie spalanie węgla i drewna. Do tego czasu, już od 1 lipca 2017 r., na terenie Gminy Miejskiej Kraków nie można spalać węgla niskiej jakości i drewna o wilgotności powyżej 20 proc.
Sejmik Województwa Śląskiego również przyjął uchwałę antysmogową, która weszła w życie 1 września 2017 r. (z okresami przejściowymi). Uchwała wprowadziła dwojakiego rodzaju ograniczenia: zarówno dotyczące paliw, jak i odnoszące się do palenisk.
Od 1 listopada 2017 r. obowiązuje też uchwała dla województwa opolskiego. Warto odnotować, że zawiera ona tylko ograniczenia w postaci zakazów stosowania w kotłach, piecach i kominkach określonych paliw, ale nie nakazuje wymiany nieekologicznych instalacji.
Najnowszymi uchwałami antysmogowymi są te przyjęte przez sejmiki województw mazowieckiego i łódzkiego. W przypadku Mazowsza zakaz stosowania w instalacjach określonych w uchwale paliw będzie obowiązywał od 1 lipca 2018 r.
O uchwale sejmiku województwa łódzkiego pisaliśmy już w poprzednich odcinkach naszego cyklu. Przypomnijmy więc tylko, że od maja 2018 r. w województwie łódzkim nie można spalać najgorszych paliw, czyli miału węglowego (z wyjątkiem wysokoenergetycznego), wilgotnego drewna, węgla brunatnego, odpadów węglowych i mieszanek.
Podobnie od 1 maja 2018 r. wszystkie montowane kotły muszą spełniać unijne normy efektywności i emisji. Kotły klasy piątej zainstalowane przed 1 maja 2018 r. mogą działać do czasu tzw. śmierci technicznej. Kotły pozaklasowe (tzw. kopciuchy) trzeba będzie wymienić do 1 stycznia 2023 r.
Kotły klasy czwartej i piątej mogą działać do 1 stycznia 2027 r. Kominki i piece można instalować bez ograniczeń do 1 stycznia 2022 r. Potem będą już musiały spełniać unijne normy.
Obecne kominki i piece starego typu trzeba będzie zdemontować do 1 stycznia 2025 r. lub wyposażyć w filtry. W budynkach z centralnym ogrzewaniem okresy przejściowe są krótsze: do 1 stycznia 2020 r. dla kotłów i do początku 2022 r dla pieców i kominków.
Uchwały antysmogowe to nie jedyne akty prawne, które zostały ostatnio przyjęte w związku z regularnymi atakami smogu. Z początkiem października 2017 r weszło w życie rozporządzenie ministra rozwoju i finansów w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe, które wskazuje m.in. wymogi emisyjne dla kotłów o znamionowej mocy cieplnej nie większej niż 500 kW.
Według nowych przepisów, dozwolone jest sprzedawanie bądź instalowanie wyłącznie takich kotłów, które spełniają wymagania określone w normie PN-EN 303-5:2012 dla urządzeń 5 klasy.
Dla kotłów już wyprodukowanych, ale nie wprowadzonych do obrotu ani do użytkowania przed 1 października 2017 r., przepisy rozporządzenia nabiorą mocy od 1 lipca 2018 r. A więc tylko do tego czasu można będzie wprowadzać do obrotu kotły klas niższych niż 5. Zasada ta obowiązuje w całej Polsce.
Plany rządu
Rząd zamierza wdrożyć pilotażowy program Stop Smog, zakładający współpracę rządu z 33 polskimi miastami umieszczonymi w 2016 r. przez Światową Organizację Zdrowia na liście 50 miast w Europie z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem.
Program ma na celu pomoc tym miastom w przeprowadzeniu i sfinansowaniu termomodernizacji budynków mieszkalnych.
Rząd przygotowuje się także do wynegocjowania z Komisją Europejską programu operacyjnego „czyste powietrze”, który miałby obowiązywać w perspektywie finansowej lat 2021 - 2027.
Jednym ze sposobów pozyskania pieniędzy na oczyszczenie powietrza w Polsce ma być wprowadzenie - od stycznia 2019 r. - opłaty emisyjnej, czyli opłaty od benzyny i oleju napędowego w ramach nowelizacji ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych.
Jej wysokość ma wynieść 8 groszy od litra paliwa. Część opłaty ma zasilić Fundusz Niskoemisyjnego Transportu (FNT), którego zadaniem będzie finansowanie projektów związanych z rozwojem elektromobilności oraz transportu opartego na paliwach alternatywnych. Do FNT trafiałoby 15 proc. wpływów, zaś pozostałe 85 proc. trafiałoby do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki na cele walki z zanieczyszczeniem powietrza.
Zdaniem Piotra Woźnego, pełnomocnika rządu ds. walki ze smogiem, proces oczyszczenia powietrza w Polsce powinien się zakończyć w 2027 roku.
Koszt całkowity projektu 193 971 zł, kwota dotacji 172 634 zł.
