Jak nabywasz prawo do emerytury

Źródło: zus, ustawa

Ustawa emerytalna. Zasady nabywania prawa do emerytury określa ustawa - i nie dla wszystkich są one jednakowe. Ustawa podzieliła nas, czyli dla ZUS tak zwane osoby ubezpieczone, na trzy grupy wiekowe.

Obecnie obowiązujące zasady nabywania prawa do emerytury znajdziemy przede wszystkim w ustawie z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS).

To właśnie ta ustawa dzieli ubezpieczonych na trzy grupy wiekowe, to znaczy na osoby urodzone:

• przed 1 stycznia 1949 roku;
• po 31 grudnia 1948 roku,
• po 31 grudnia 1948 roku, ale przed 1 stycznia 1969 roku.

Ten podział ma znaczenie

Przynależność do określonej grupy wiekowej skutkuje tym, że różne są warunki nabycia prawa do emerytury oraz zasady ustalania jej wysokości.
Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 roku nabywają prawo do emerytury oraz prawo do obliczenia jej wysokości na dotychczasowych zasadach.

Dotyczy to także osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku a przed 1 stycznia 1969 roku, które do 31 grudnia 2008 roku spełniły warunki wymagane do uzyskania wcześniejszej emerytury.

Urodzeni po 31 grudnia 1948 roku nabywają prawo do emerytury na tak zwanych nowych zasadach, które przewidują też nowy sposób ustalania wysokości świadczenia.

Uwaga! Określone grupy zawodowe mają możliwość nabycia prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie przepisów innych ustaw, na przykład nauczyciele na podstawie Karty Nauczyciela. Dotyczy to przede wszystkim osób urodzonych przed 1949 rokiem, a w niektórych przypadkach także w latach 1949-1968.

Dla urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku

1. Jeśli chodzi o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym dla urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku, ich powszechny wiek emerytalny wynosi: 60 lat dla wszystkich kobiet, 65 lat dla mężczyzn urodzonych przed 1 stycznia 1948 roku, 65 lat i 1 miesiąc dla mężczyzn urodzonych od 1 stycznia do 31 marca 1948 roku, 65 lat i 2 miesiące dla mężczyzn urodzonych od 1 kwietnia 1948 roku do 30 czerwca 1948 roku, 65 lat i 3 miesiące dla mężczyzn urodzonych od 1 lipca 1948 roku do 30 września 1948 roku, 65 lat i 4 miesiące dla mężczyzn urodzonych od 1 października 1948 roku do 31 grudnia 1948 roku.

Pomimo wydłużenia powszechnego wieku emerytalnego dla mężczyzn urodzonych w 1948 roku, zachowali oni prawo do obliczenia swojej emerytury według dotychczasowych zasad.

2. Warunki przejścia na emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym przez urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku regulują artykuły 27, 27a i 28 ustawy z 17 grudnia 1998 roku.

Artykuł 27 przewiduje możliwość nabycia uprawnień emerytalnych przez kobiety, które udowodniły co najmniej 20 lat składkowych i nieskładkowych oraz mężczyzn mających staż składkowy i nieskładkowy w wymiarze co najmniej 25 lat.
Emerytura na podstawie artykułu 28 może być przyznana osobom, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny, ale nie zdołały udowodnić wystarczająco długiego okresu składkowego i nieskładkowego, przewidzianego w artykule 27. Mogą przejść na emeryturę, jeśli posiadają krótszy o 5 lat staż ubezpieczeniowy - wynoszący co najmniej 15 lat dla pań lub 20 lat dla panów.

Natomiast artykuł 27a reguluje zasady przyznania emerytury z urzędu osobom należącym do omawianej grupy wiekowej, zamiast pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy. Emerytura przyznawana jest pod warunkiem podlegania przez jakikolwiek okres ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

3. Przyznanie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym nie wymaga spełnienia żadnych innych warunków.

Prawo do tego świadczenia przysługuje więc zarówno osobie, która ostatnio przed zgłoszeniem wniosku pozostawała w stosunku pracy, jak również tej, która wykonywała inną działalność zarobkową lub nawet w ogóle nie pracowała i nie podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku

1. Ta grupa osób może nabyć prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym bez względu na wymiar udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych.

Jeśli ktoś w dniu ukończenia tego wieku pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy, a kiedykolwiek podlegał ubezpieczeniom społecznemu czy emerytalnemu i rentowym, ZUS przyznaje mu z urzędu emeryturę, zamiast pobieranej renty.

2. Poczynając od 1 stycznia 2013 roku wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych po 31 grudnia 1948 roku i dla kobiet urodzonych po 31 grudnia 1952 roku jest podwyższany o jeden miesiąc w odniesieniu do osób urodzonych w tym samym kwartale.

Przykładowo: wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych w I kwartale 1950 roku podwyższono do 65 lat i 9 miesięcy. Dla kobiet urodzonych w IV kwartale 1954 roku wynosi 60 lat i 8 miesięcy.

Pamiętajmy, że wiek emerytalny miał rosnąć stopniowo - docelowo do 67 lat. Tyle miał wynosić dla mężczyzn urodzonych po 30 września 1953 roku i dla kobiet urodzonych po 30 września 1973 roku.

Uwaga! I to właśnie się zmieni od 1 października

Od 1 października 2017 roku wiek emerytalny będzie wynosił: 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Już nic nie będziemy do niego doliczać, czyli jeśli przykładowa pani Kowalska skończy 60 lat, będzie mogła iść na emeryturę (ale nie będzie musiała). Pan Kowalski - gdy skończy 65 lat.

Wcześniejsze emerytury

Przepisy przewidują różne możliwości nabycia uprawnień do wcześniejszej emerytury - zarówno przez osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 roku, jak i po 31 grudnia 1948 roku.

Zapamiętaj! Możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury mają - po spełnieniu pewnych dodatkowych warunków - osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. Sygnalizujemy, że mogą nabyć prawo do emerytury: z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, z tytułu wykonywania działalności twórczej lub artystycznej, górniczej, w obniżonym wieku z tytułu pracy górniczej, nauczycielskiej bez względu na wiek, dla pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki, na podstawie artykułu 184 ustawy emerytalnej.

Artykuł 184 to dodatkowa możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, które mają odpowiedni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalności twórczej lub artystycznej, pracy kolejowej lub pracy górniczej. Możliwość ta dotyczy osób, które spełniły łącznie określone warunki. Od 1 stycznia 2013 przyznanie emerytury na podstawie tego artykułu nie jest już uzależnione od warunku rozwiązania stosunku pracy.

Są też inne rodzaje emerytur. Na przykład

Emerytury pomostowe (tak zwane pomostówki) dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 roku - którzy wykonywali prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Tu wymagany wiek emerytalny jest niższy. Na ogólnych zasadach wynosi: co najmniej 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). Tyle że warunek dotyczący wieku jest jednym z wielu, jakie trzeba spełnić!

Okresowe emerytury kapitałowe - dla kobiet urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, które spełniają określone warunki, między innymi członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym (OFE).

Uwaga!

Powyżej opisaliśmy ogólnie zasady dotyczące przyznawania emerytur. Jednak możliwość realnego skorzystania z tych zapisów zależy przede wszystkim od okoliczności sprawy - czyli od twojej indywidualnej sytuacji. Dlatego o szczegóły dotyczące prawnych możliwości i twojej osoby, zawsze pytaj w oddziałach ZUS.