Husaria - polska superbroń. Motywacja tworzyła skuteczność

Wojsko. Husaria była jedną z najlepszych kawalerii w dziejach. Przez 200 lat nie było formacji, która byłaby w stanie dotrzymać pola skrzydlatym jeźdźcom.

W swoich początkach husaria była jazdą lekką. Jej nazwę badacze wywodzą od serbskiego słowa „usar” lub „gusar” oznaczającego konnego wojownika.

Pierwszymi husarzami w polskiej służbie mieli być Serbowie i inni mieszkańcy Bałkanów, którzy po klęsce na Kosowym Polu zaciągali się na służbę w różnych krajach. W Polsce po raz pierwszy ich obecność odnotowano w regeście skarbowym z 1500 r., w którym wymieniono pięciu służących po husarsku rycerzy: Andrycha, Michała, Lukasa, Caspra Czekiela i Wacława Lubicza.

Z jazdy lekkiej - ciężka

Jako się rzekło, ówcześni husarze byli jazdą lekką - służyli „po usarsku”, czyli bez zbroi, za ochronę mając jedynie drewnianą tarczę. Odróżniali się w ten sposób od dominującej wtedy na polach bitew ciężkiej jazdy kopijniczej. Jednak szybko okazało się, że w walce z Tatarami najeżdżającymi ziemie polskie lżejsza kawaleria radzi sobie znacznie lepiej niż ciężcy pancerni. Stąd właśnie obecność i przydatność husarzy w polskiej i litewskiej armii.

Paradoksalnie jednak, już w I poł. XVI w. zaczął się proces uzbrajania lekkich husarzy. Zaczęli oni nakładać niewielkie półzbroje i hełmy, a potem kolejne elementy ochronne: naramienniki, obojczyki, karwasze. Główną bronią zaczepną husarzy było „drzewo”, czyli długa kopia. W ten sposób lekkozbrojni początkowo jeźdźcy zaczęli przemieniać się w ciężką jazdę. O ile w bitwie pod Orszą w 1514 r. husarze byli jeszcze jazdą lekką, to w bitwie pod Obertynem w 1531 r. stanowili już główną siłę uderzeniową.

Za twórcę husarii jako samodzielnego rodzaju jazdy uchodzi król Stefan Batory. To on w 1576 r. wydał stosowny uniwersał i tzw. list przypowiedni określający zasady formowania nadwornej chorągwi husarskiej. Miała ona być „wojskiem wyborowym”, liczyć 100 lub 50 koni i składać się z towarzyszy oraz ich pocztów.