Historia Batalionów Chłopskich. Oto najsłynniejsze walki w Świętokrzyskiem
8 października 1940 roku, Centralne Kierownictwo Konspiracyjnego Ruchu Ludowego "Roch" zaakceptowało propozycję przekształcenia działającej na wsi Straży Chłopskiej w organizację zbrojną o nazwie Bataliony Chłopskie. Na pamiątkę wydarzeń sprzed lat, obchodzony jest przez byłych żołnierzy Batalionów Chłopskich oraz członkinie Ludowego Związku Kobiet święto Żołnierzy Batalionów Chłopskich. Były one oddziałami zbrojnymi polskiego ruchu ludowego w latach 1940–1945. Początkowo działacze chłopscy nie tworzyli własnej organizacji wojskowej kierując swoich członków do Związku Walki Zbrojnej.
W sierpniu 1940 utworzona została organizacja pod nazwą „Chłopska Straż” kryptonim konspiracyjny „Chłostra”. Jej powołanie, a następnie przechodzenie do niej ludowców z szeregów Związku Walki Zbrojnej, spotkało się z ostrą krytyką Komendy Głównej tej organizacji. Wiosną 1941 z inicjatywy działaczy okręgu kieleckiego nazwa formacji została przemianowana na Bataliony Chłopskie, chociaż formalnie zatwierdzona oficjalnie przez Komendę Główną Batalionów Chłopskich zmiana nazwy nastąpiła dopiero w maju 1944. Na cywilnego zwierzchnika organizacji powołano Józefa Niećkę, zaś na Komendanta Głównego nowej formacji – porucznika Franciszka Kamińskiego.
Organizacja była zbrojnym ramieniem Stronnictwa Ludowego. W maju 1943 Bataliony Chłopskie podpisały umowę scaleniową z Armią Krajową, faktycznie jednak scalenie nie zakończyło się do końca okupacji. W 1944 oddziały Batalionów Chłopskich liczyły około 160 tysięcy żołnierzy będąc, drugą po Armii Krajowej, co do wielkości formacją konspiracyjną w Polsce. Głównym celem Batalionów Chłopskich, podobnie jak Armii Krajowej, była obrona ludności polskiej wsi przed terrorem okupacyjnym oraz eksploatacją gospodarczą. Do najważniejszych akcji Batalionów Chłopskich należały walki w obronie pacyfikowanej Zamojszczyzny. Około 80% sił ludowej partyzantki koncentrowała się w okręgach: krakowskim, kieleckim, lubelskim i Warszawa województwo.
Bataliony Chłopskie zapisały się znacząco w naszym regionie. Na terenie Kielecczyzny funkcjonował III Kielecki Okręg Batalionów Chłopskich obejmujące terytorium przedwojennego województwa kieleckiego. Na jego czele stał Stanisław Jagiełło „Szuwara”. Do ścisłego kierownictwa okręgu kieleckiego należeli między innymi Mieczysław Orzeł „Dębczak”, Jan Rumas „Mirosław”, Mieczysław Głowania „Jesion” oraz Leon Cieśla – czołowi przedstawiciele ruchu ludowego w naszym regionie.
Jedną z najsłynniejszych akcji przeprowadzonych przez Bataliony Chłopskie stało się dwukrotne rozbicie więzienia w Pińczowie 10 czerwca oraz 13 lipca 1944 roku, gdzie przetrzymywano głównie chłopów, aresztowanych za wstrzymywanie się przekazywaniem kontyngentów. Po drugim ataku na pińczowskie więzienie – placówka przestała funkcjonować. Komendantowi więzienia, a był nim Gustaw Hasis, w czasie akcji udało się zbiec, 22 lipca 1944 opuścił Pińczów wraz z całą niemiecką załogą. Atak na zakład penitencjarny skutkował powstaniem tak zwanej Republiki Pińczowskiej – wyzwoleniem spod niemieckiej okupacji terenu o powierzchni 1000 kilometrów kwadratowych.
Pod Słupią w powiecie buskim, 2 sierpnia 1944 roku lokalni partyzanci starli się z niemiecką 17. Dywizją Pancerną. Zakończyła się ona zwycięstwem ludowej organizacji konspiracyjnej. Trzy dni później, 5 sierpnia 1944 roku oddziały Batalionów Chłopskich, Armii Krajowej oraz partyzantki komunistycznej uderzyły na Skalbmierz w powiecie kazimierskim, gdzie stacjonowały na siły wojskowe III Rzeszy. I ta potyczka zakończyła się zwycięstwem partyzantów. Strona niemiecka straciła wówczas ponad 100 żołnierzy.
Oprócz tego oddział Batalionów Chłopskich w sile około 120 ludzi dowodzony przez Stanisława Ordyka, wziął udział w walkach o utworzenie przyczółka baranowsko-sandomierskiego przez Armię Czerwoną latem 1944 roku.