Fot. archiwum UM Poznań Na spotkanie z doradcą można umówić się m.in. w szkole czy w Centrum Doradztwa Zawodowego dla Młodzieży
Znajomość predyspozycji sprawia, że młodzież nie odsuwa decyzji o wyborze zawodu
Od kilku lat doradztwo zawodowe w szkole nabiera szczególnie istotnego znaczenia, ponieważ przed uczniami na obu szczeblach edukacji stoi trudna decyzja, której podjęcie może na długie lata zdeterminować to, jak będzie się toczyć ich życie. Okres nauki w szkole jest czasem, w którym młodzież wypróbowuje różne role społeczne oraz zdobywa nowe doświadczenia - zarówno w ramach systemu edukacji, jak i w czasie wolnym.
Młodzi ludzie z reguły są świadomi ciążącej na nich odpowiedzialności i wdrażają różne strategie radzenia sobie z nią - odważnie dokonują wyboru, odwlekają decyzje, zdają się na los, radzą się bliskich i znajomych. Część osób planuje kontynuację nauki w liceum, a następnie na studiach wyższych, inne decydują się na edukację w szkole branżowej albo w technikum, by szybciej zdobyć zawód i wejść na rynek pracy. Wielu młodych ludzi chce uczyć się dalej, aby odsunąć moment wyboru konkretnego kierunku rozwoju swojej kariery jak najdalej, brakuje im bowiem pewności siebie i wiedzy o samych sobie. Młodzież często boi się też wejścia na rynek pracy, ponieważ ma nikłą orientację na temat sytuacji, jaka na nim panuje. Ma również pobieżną wiedzę na temat obecnie poszukiwanych zawodów oraz profesji, które będą poszukiwane w przyszłości.
Bardzo wcześnie, na koniec ósmej klasy szkoły podstawowej (po wdrożeniu kolejnego etapu reformy oświaty) lub trzeciej klasy gimnazjum, każdy młody człowiek musi podjąć niezwykle ważną decyzję, która często determinuje niemal całe przyszłe życie zawodowe. Tak więc w wieku 14-16 lat trzeba dokonać wyboru, od którego zależy bardzo wiele, a zmiennych (własne predyspozycje i zainteresowania, wsparcie lub nacisk rodziny, możliwości rozwoju, sytuacja na rynku pracy, zarobki) jest mnóstwo. Dodatkowo jest to wiek, w którym młodzi ludzie mierzą się też z tym wszystkim, co pojawia się w toku ich rozwoju - ważne relacje, rozwój fizyczny, kształtująca się tożsamość. Trudny to czas, lecz dzięki wsparciu, również ze strony doradcy zawodowego, można go znacząco ułatwić.
Tak więc kończąc gimnazjum lub szkołę podstawową młodzież może wybierać pomiędzy trzema typami szkół.
Podstawowe różnice pomiędzy liceum, szkołą branżową I stopnia i technikum można najprościej określić w ten sposób:
- Trzyletnie licea ogólnokształcące (docelowo, po całkowitym wdrożeniu reformy - czteroletnie) przede wszystkim przygotowują do podjęcia dalszej nauki. Ich celem jest wszechstronny rozwój uczniów: przygotowanie ich do egzaminu maturalnego oraz do kontynuowania nauki w systemie edukacji wyższej. Sama decyzja o pójściu do liceum nie wystarcza - niemal zawsze należy też wybrać profil (np. biologiczno-chemiczny czy matema-tyczno-fizyczny), co jest ułatwieniem dla uczniów już zdecydowanych, ale tym niepewnym zawęża lub utrudnia ewentualną zmianę.
- Technika to szkoły czteroletnie (docelowo, po całkowitym wdrożeniu reformy - pięcioletnie), których ukończenie umożliwia, po zdaniu egzaminu, uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Absolwenci technikum uzyskują wykształcenie średnie i mają możliwość uzyskania świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. Uczniów, którzy zdecydowali się na technikum jako szkołę ponadgimnazjalną, możemy podzielić na dwie kategorie:
- osoby, które chcą uzyskać konkretny zawód i podjąć w nim pracę,
- osoby, które jeszcze nie mają określonej dokładnie dalszej drogi edukacyjnej i zawodowej, ale nie chcą pozostać tylko z wykształceniem ogólnym, jeśli nie będą kontynuować kształcenia.
Najczęściej podobnymi motywacjami kierują się także uczniowie decydujący się na naukę w szkołach artystycznych, jednak absolwenci tych placówek uzyskują dyplomy innego rodzaju.
Szkoły branżowe I stopnia (do niedawna - zasadnicze szkoły zawodowe) mają najkrótszy okres nauki (3 lata), jednak pozwalają one na dalszą edukację w szkołach branżowych II stopnia czy też na szkoleniach i kursach kwalifikacji zawodowych.
W wyborze odpowiedniej szkoły pomóc mogą młodym ludziom doradcy zawodowi. Udzielają oni uczniom wsparcia w planowaniu i rozwoju kariery zawodowej, w wyborze odpowiedniego poziomu i kierunku dalszego kształcenia, a także w wyborze odpowiedniego zawodu czy też miejsca zatrudnienia. Stosują przy tym indywidualne i grupowe metody i techniki pracy sprzyjające samopoznaniu i nabywaniu wiedzy o świecie zawodów. Przy przygotowaniu zajęć i materiałów dydaktycznych współpracują z pracodawcami, publicznymi służbami zatrudnienia, innymi instytucjami rynku pracy oraz organizatorami kształcenia zawodowego. Po określeniu mocnych stron, predyspozycji zawodowych i zainteresowań ucznia, towarzyszą mu podczas procesu tworzenia potencjalnych ścieżek edukacji prowadzących do uzyskania wybranego zawodu. Pomagają w poznaniu i zrozumieniu zasad rządzących rynkiem pracy oraz zakładania własnej działalności gospodarczej.
Jakie korzyści odnosi uczeń ze współpracy z doradcą zawodowym?
Jest ich wiele i dotyczą różnych płaszczyzn: uczniowie poszerzają zakres wiedzy, nie tylko o sobie samych, ale również, a czasem przede wszystkim o rynku pracy i możliwościach edukacyjnych. Ponieważ wybór przyszłej ścieżki edukacyjnej uzależniony jest od wiedzy o możliwościach kształcenia (jeżeli uczeń nie wie o jakimś profilu, klasie, szkole czy kierunku studiów, to nie będzie brał go pod uwagę - w jego rzeczywistości nie istnieje), niezwykle istotne jest, by doradca posiadał możliwie najszerszą wiedzę na ten temat.
Dodatkową korzyścią, jaką otrzymują uczniowie, jest często obserwowana przez doradców redukcja stresu, co znacząco poprawia codzienne funkcjonowanie. Uczeń dowiaduje się, jakie są kolejne etapy dochodzenia do wypracowanej decyzji, uzyskuje informacje o tym, do jakich szkół z łatwością się dostanie, a jeśli nie - jakie są alternatywy. Doradca może wskazać praktyczne obszary do rozwoju, wesprzeć w podjętej decyzji, podpowiedzieć nieznane wcześniej rozwiązanie - wszystkie te elementy pomagają redukować stres, który naturalnie towarzyszy każdej ważnej życiowej decyzji.
Kolejną korzyść stanowi fakt, że sama rozmowa z doradcą jest czasem poświęconym wyłącznie na myślenie o sobie i własnej przyszłości - często jest to jedyny czas w życiu, kiedy młody człowiek poświęca dwie lub więcej godzin na myślenie wyłącznie o dalszych wyborach edukacyjno-zawodowych i samo to może pomóc mu w podjęciu właściwej, zgodnej z samym sobą decyzji.
Podczas grupowych zajęć z zakresu doradztwa zawodowego uczniowie mają okazję do rozwijania umiejętności rozpoznawania i nazywania własnych zasobów osobistych i ich wykorzystywania w kształtowaniu swojej drogi zawodowej oraz do wyrobienia nawyków ciągłego uczenia się i zdobywania nowych doświadczeń.
Doskonalą także umiejętności auto-prezentacji i radzenia sobie ze stresem. Wyrabiają sobie nawyki planowania przyszłości i organizowania i kontrolowania przebiegu swoich działań. Przede wszystkim jednak mają okazję do poznania specyfiki poszczególnych profesji, a co za tym idzie uzyskania podstawowych informacji potrzebnych im do dokonania adekwatnych do własnych predyspozycji wyborów dróg kariery.
Biorąc pod uwagę wspomniane argumenty warto rozważyć konsultacje z doradcą zawodowym. Na konsultacje z doradcą można umówić się w szkole, w Centrum Doradztwa Zawodowego dla Młodzieży w Poznaniu, w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w centrach kształcenia zawodowego i ustawicznego oraz w młodzieżowych centrach kariery przy OHP.