Co z działką po śmierci i rozwodzie

Kaśka Borek

Zastanawiasz się, co będzie z ogródkiem, gdy działkowiec rozwiedzie się albo umrze? Chciałbyś podarować działkę bliskiej osobie, na przykład wnukowi? Przepisy wyjaśnia ekspert z PZD.

Ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych zadbała o prawa najbliższej rodziny na wypadek śmierci działkowca. Jak działają te zapisy i jak z nich skorzystać, wyjaśnia nasz ekspert Marian Pasiński z Polskiego Związku Działkowców.

To zapamiętaj

Prawo do działki w rodzinnym ogrodzie działkowym nie podlega dziedziczeniu na ogólnych zasadach określonych w Kodeksie cywilnym. Obowiązują odrębne zasady!

Gdy działkę mają małżonkowie

Krystyna i Michał Nowakowie uwielbiali swoją działkę. Gdy pan Michał zmarł, pani Krysia martwiła się, co stanie się z jej ukochanym ogródkiem.

Będzie tak:

• Jeżeli oboje mieli prawo do działki, zachowa je żyjący współmałżonek, czyli p. Krysia.
• Jeśli go nie posiada, ma możliwość tak zwanego wstąpienia w prawa do działki po zmarłym mężu. Wystarczy, że w terminie do sześciu miesięcy od dnia śmierci współmałżonka złoży oświadczenie do zarządu swojego rodzinnego ogrodu działkowego (ROD). Jeśli nie złoży takiego oświadczenia (albo gdyby żyła w konkubinacie, a nie w związku małżeńskim), prawo do działki wygaśnie.

Czy może przejąć wnuk

Panu Kowalskiemu marzy się, by jego ukochaną działkę przejął jego najstarszy wnuk. Czy to możliwe? Tak. Ale nie można wskazać następcy na wypadek śmierci. Można skorzystać z prawa najbliższej rodziny.
Zasada jest taka: jeżeli oboje małżonkowie mają prawo do działki, zachowa je żyjący współmałżonek. Ale jeśli pan Kowalski ma żonę, która nie złoży oświadczenia w tej sprawie, roszczenie o przejęcie działki będą mieli pozostali bliscy zmarłego, w tym również jego wnuki.

Roszczenie o przejęcie działki mają również pozostali bliscy zmarłego. Czyli wszyscy jego przodkowie (jak rodzice), potomkowie (dzieci, wnuki), rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, osoby pozostające ze zmarłym w stosunku przysposobienia.

Aby mogli skutecznie skorzystać z tego przywileju, muszą złożyć wniosek do zarządu ogrodu w terminie:

• trzech miesięcy od dnia powstania roszczenia – gdy zmarły pozostawał w związku małżeńskim;
• sześciu miesięcy od śmierci działkowca – gdy nie pozostawał w związku małżeńskim.

W przypadku zgłoszenia się kilku uprawnionych, np. i syna, i córki, o tym, kto otrzyma to prawo, zadecyduje sąd. Orzekając, będzie brał pod uwagę w szczególności okoliczność, czy dana osoba bliska korzystała z działki wraz ze zmarłym.
Takie zasady dotyczą tylko prawa do ogrodu działkowego! Oznacza to, że „zwykli” spadkobiercy działkowca będą mogli żądać rozliczenia za majątek pozostawiony przez niego na działce według ogólnych reguł spadkowych.

Dla kogo działka po rozwodzie

Co do zasady, prawo do działki może przypadać jednej osobie. Jest jeden wyjątek – dotyczy małżonków. Co się dzieje, gdy postanawiają się rozwieść lub unieważnić związek?

Najlepiej jeśli sami zadecydują o losie ich wspólnego dotąd prawa do działki ogrodowej. Jeśli się dogadają, wystarczy, że zawiadomią o swojej decyzji stowarzyszenie ogrodowe. Prawo do działki przypadnie osobie wskazanej we wspólnym oświadczeniu byłych małżonków. Na powiadomienie stowarzyszenia mają trzy miesiące od ustania małżeństwa. Jeśli przegapią ten termin, zarząd ogrodu musi wyznaczyć im dodatkowy okres – wynoszący minimum miesiąc. Jeśli i w tym okresie nie dopełnią formalności, zarząd będzie mógł sam zadecydować, któremu z byłych małżonków przypadnie prawo do działki. W takim przypadku wobec drugiego dokona rozwiązania umowy w trybie wypowiedzenia na piśmie. Jako uzasadnienie wskaże uprawnienie wynikające ze zwłoki we wskazaniu osoby uprawnionej.

Wyjątek od tej opisanej wyżej procedury będzie miał miejsce, gdy małżonkowie w terminie złożenia oświadczenia dostarczą dowód wszczęcia postępowania sądowego o podział prawa lub całego majątku wspólnego. Wówczas o tym, komu przypadnie prawo do działki, rozstrzygnie sąd. Jego orzeczenie będzie wiążące zarówno dla stowarzyszenia, jak i dla byłych partnerów.

Ważne informacje

Z życia. Podarować działkę konkubentowi?
Prawo daje możliwość przeniesienia prawa do działki na rzecz każdej pełnoletniej osoby fizycznej. Taką umowę można więc zawrzeć i z osobą, która nie jest małżonkiem działkowca. Ale stanie się skuteczna dopiero, gdy zostanie zatwierdzona przez stowarzyszenie ogrodowe. W tym celu osoba zainteresowana musi złożyć w zarządzie ogrodu jeden egzemplarz umowy przeniesienia praw do działki oraz wniosek o jej zatwierdzenie. Od daty złożenia tego wniosku zarząd ma dwa miesiące na złożenie oświadczenia, w przedmiocie zatwierdzenia lub odmowy, które powinno przyjąć formę uchwały zarządu. Jeśli w tym okresie nie podejmie żadnej decyzji, będzie to oznaczało zatwierdzenie przeniesienia praw do działki.

Z życia. A można podarować działkę córce?
A czy mogę mieć wspólne prawo do działki z córkami, aby uniknąć formalności po mojej śmierci? – pyta czytelniczka.
Nie. Wspólne prawo do działki mogą mieć tylko i wyłącznie małżonkowie.
A czy można za życia przenieść prawo do działki na córki? Nie. Wyłączając małżonków, prawo do działki może mieć tylko jedna osoba i nie można go przenieść na dwie osoby, które nie są małżeństwem. Nawet gdy to rodzina.

Prawo. Gdy chcemy zrezygnować z działki
Działkowiec użytkuje działkę w strukturach rodzinnych ogrodów działkowych (ROD) na podstawie tak zwanej umowy dzierżawy działkowej. To nowy termin wprowadzony ustawą działkową. Dotychczasowe pozbawienie prawa do działki i zrzeczenie się prawa do niej zastąpiono więc wypowiedzeniem umowy dzierżawy działkowej.
Zasady są takie:

1. Działkowiec może wypowiedzieć umowę dzierżawy działkowej w każdym czasie –_bez podawania jakichkolwiek przyczyn.
2. Wypowiedzenie składa się na miesiąc naprzód – na koniec miesiąca kalendarzowego. Umowę można rozwiązać też jednak w krótszym terminie – gdy działkowiec oraz stowarzyszenie ogrodowe (prowadzące ROD) porozumieją się co do warunków i terminu.

Warto wiedzieć

Działkowiec. Kto to jest według prawa?
Wyjaśniamy, jak ta definicja wygląda w świetle przepisów.
Zgodnie z prawem działkowiec to pełnoletnia osoba fizyczna (czyli Kowalski, Nowak itp.) uprawniona do korzystania z działki w oparciu o konkretny tytuł prawny (prawo do działki). Ustanawia go stowarzyszenie ogrodowe.

Jak odziedziczysz działkę, nie musisz wstępować do stowarzyszenia ogrodu.
Prawo do działki jest bowiem niezależne od przynależności organizacyjnej. Nie trzeba być członkiem stowarzyszenia, które prowadzi ogród, na którego terenie mamy działkę. Możemy ograniczyć się jedynie do korzystania z niej i realizowania obowiązków dotyczących wszystkich działkowców (przestrzeganie regulaminu, płacenie opłat ogrodowych). Jednak tylko działkowiec, który przystąpi do stowarzyszenia, może formalnie uczestniczyć w życiu organizacyjnym ogrodu. To znaczy mieć realny wpływ na to, jak jest zarządzany, uczestniczyć w walnych zebraniach, kandydować do władz zarządu i je wybierać, decydować o wysokości opłat ogrodowych itd.
Każdy działkowiec może w dowolnym momencie zechcieć być członkiem stowarzyszenia prowadzącego ogród lub z niego wystąpić – bez negatywnych konsekwencji w zakresie swojego prawa do działki.

Wynagrodzenie za wygaśnięcie prawa do działki
Co z nasadzeniami, urządzeniami, obiektami na działce.
Nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce – wykonane lub kupione z własnych pieniędzy działkowców – są ich własnością. W każdym przypadku wygaśnięcia prawa do działki przysługuje wynagrodzenie lub odszkodowanie za nasadzenia, urządzenia i obiekty (wykonane zgodnie z prawem!). Zasady dotyczące wynagrodzenia określa ustawa działkowa z 13 grudnia 2013 r.