10 powodów zmniejszenia emerytury lub renty

Patrycja Wacławska

Niższa emerytura bądź renta z powodu zaległości w czynszu albo zaległości w alimentach? Nie tylko.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo dokonać potrąceń m.in. także w związku z zamieszkiwaniem przez świadczeniobiorcę w domu pomocy społecznej. Ile i w jakiej sytuacji może potrącić ZUS, reguluje ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. 2015 poz. 748 z późniejszymi zmianami). Wynika z nich, że potrącenia z emerytury i renty mogą być dokonywane z tytułu:

1. świadczeń wypłaconych w kwocie zaliczkowej (jest tak wówczas, gdy dana osoba jednocześnie ma prawo do pobierania więcej niż jednego świadczenia i ZUS musi dokonać związanego z tym rozliczenia);
2. nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń;
3. alimentów;
4. innych należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych (wyjaśnijmy, że tytuł wykonawczy to tytuł egzekucyjny - na przykład wyrok sądu - zaopatrzony w klauzulę wykonalności; tytuł wykonawczy stanowi podstawę egzekucji długów);
5. nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów (od 4 marca 2016 r. dotyczy to również zasiłku pielęgnacyjnego wypłaconego za okres, za który przyznano dodatek pielęgnacyjny);
6. nienależnie pobranego dodatku weterana poszkodowanego;
7. świadczeń nienależnie pobranych z funduszu alimentacyjnego;
8. zasiłków wypłacanych z tytułu pomocy społecznej (jeżeli przy wypłacie zastrzeżono ich potrącanie) oraz zasiłków stałych lub okresowych wypłacanych z pomocy społecznej za okres, za który przyznano emeryturę lub rentę;
9. zasiłków i świadczeń dla bezrobotnych wypłaconych za okres, za który bezrobotny miał prawo do emerytury lub renty;
10. opłat za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-opiekuńczych (potrącenie odbywa się na wniosek dyrektorów wymienionych placówek).

Potrącenia są dokonywane we wskazanej powyżej kolejności (tzn. najpierw świadczenia wypłacone w kwocie zaliczkowej, później nienależnie pobrane emerytury, renty, inne świadczenia i tak dalej - aż do opłat za pobyt w domach pomocy społecznej i innych podobnych placówkach). Przed przystąpieniem do dokonywania potrąceń i egzekucji wymienionych wyżej, potrąca się ze świadczenia zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne, a dopiero w następnej kolejności kwotę egzekwowaną.

Zasady, które chronią emerytów przed utratą całego świadczenia

Potrącenia są zawsze dokonywane w oparciu o dwie zasady, które mają chronić emerytów i rencistów przed utratą całego świadczenia na rzecz długów oraz innych, wymienionych wcześniej, zobowiązań.

Po pierwsze, potrącana kwota nie może być wyższa niż określone ustawowo maksimum.

Po drugie, kwota, która pozostanie do wypłaty po dokonaniu potrącenia nie może być niższa od minimalnej kwoty wskazanej w przepisach.

Wysokość maksymalnej kwoty potrącenia jest uzależniona od tego, jaka jest podstawa zmniejszenia emerytury bądź renty.

Zgodnie z podstawowymi zasadami wynikającymi z przepisów, Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie może potrącić więcej niż:

• 65 proc. emerytury lub renty w przypadku opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym albo zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym;
• 60 proc. emerytury albo renty na rzecz alimentów;
• 50 proc. na poczet egzekwowanych na podstawie tytułów wykonawczych opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym bądź zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym;
• 50 proc. emerytury lub renty w razie potrącania świadczeń wypłaconych w kwocie zaliczkowej; nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń; nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów; nienależnie pobranego dodatku weterana poszkodowanego; świadczeń nienależnie pobranych z funduszu alimentacyjnego; zasiłków wypłacanych z tytułu pomocy społecznej oraz zasiłków stałych lub okresowych wypłacanych z pomocy społecznej w czasie, gdy osoba korzystająca z tych zasiłków miała prawo do emerytury lub renty; zasiłków i świadczeń dla bezrobotnych wypłaconych za okres, za który bezrobotny miał prawo do emerytury lub renty;
• 25 proc. w przypadku innych należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych niż wyżej wymienione.

Niezależnie od opisanych limitów potrąceń, obowiązuje regulacja dotycząca kwot wolnych od potrąceń. Minimalna wysokość emerytury lub renty, jaka powinna pozostać po dokonaniu potrąceń, także uzależniona jest od rodzaju dokonywanego potrącenia.

Zgodnie z przepisami, wolne od potrącenia są następujące kwoty:

20 proc. najniższej emerytury lub renty (w zależności od tego, jaki rodzaj świadczenia pobiera zainteresowana osoba) w przypadku potrąceń z tytułu opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym;

50 proc. najniższej emerytury lub renty, jeśli z pobieranego świadczenia potrącane są należności z tytułu alimentów albo innych niż alimenty należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych;

UWAGA! Od 1 lipca br. kwota wolna od potrącenia wzrośnie z 50 do 75 proc. najniższej emerytury lub renty.

60 proc. najniższej emerytury bądź renty w przypadku potrącania świadczeń wypłaconych w kwocie zaliczkowej; nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń; nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów; nienależnie pobranego dodatku weterana poszkodowanego; świadczeń nienależnie pobranych z funduszu alimentacyjnego; zasiłków wypłacanych z tytułu pomocy społecznej oraz zasiłków stałych lub okresowych wypłacanych z pomocy społecznej w czasie, gdy osoba pobierająca zasiłki miała prawo do emerytury lub renty; zasiłków i świadczeń dla bezrobotnych wypłaconych za okres, za który bezrobotny miał prawo do emerytury lub renty.

Istotne jest to, że kwoty wolne od potrąceń i egzekucji ustala się dla emerytur i rent wraz ze wszystkimi dodatkami i innymi świadczeniami wypłacanymi wraz z podstawowym. Wyłącza się jednak świadczenia rodzinne oraz dodatek dla sierot zupełnych, dodatek pielęgnacyjny i dodatek weterana poszkodowanego. W razie zbiegu prawa do więcej niż jednego świadczenia, kwotę tę ustala się od jednego - wyższego świadczenia.

Jeśli emerytura lub renta została przyznana z uwzględnieniem okresów ubezpieczenia za granicą, kwotę wolną od potrąceń ustala się proporcjonalnie do wypłacanego świadczenia.

Na koniec pamiętajmy, że ZUS, potrącając kwoty z tytułu zadłużenia emeryta czy rencisty, pełni jedynie rolę pośrednika. Główną rolę odgrywa tutaj zazwyczaj komornik, działający na podstawie wyroku sądowego.

WSPÓŁPRACA: AG